Jaren geleden moest ik tijdens mijn studie eens een gedicht van Martinus Nijhoff laag voor laag afpellen. Ik liet het lezen aan iemand uit het leesclubje waarin ik toen zat. Hij vond dat ik het gedicht op die manier ‘dood had geanalyseerd’. Waarvan akte.
Dat gaan we dus hier niet doen met de quilts van Annie Koning die geregeld in de Nieuwendammerkerk in Amsterdam hingen. U en ik weten dat ze uit drie lagen bestaan: een achterkant, een tussenvulling en een bovenste laag. Tot zover.
Na afloop van een dienst wees de voorzitter van de kernraad mij eens op een artikel in het Ouderlingen{blad} van mei 2024, dat mij wel zou interesseren. Een artikel van Marleen Hengelaar over het kunstwerk Hemelvaart van de Amerikaanse Lynn Aldrich (zie afb. hierboven). Aldrich is, las ik, ‘geïnteresseerd in (…) opeenstapeling’. Niet achter elkaar (zoals ik bij Nijhoff ook zocht áchter de woorden, tussen de woorden), maar bovenop elkaar gestapeld. Stroken gekleurd fluweel, plastic en hout zijn het die ze opstapelde, van donker naar licht. Zoals, – lees ik verder- , ‘Christus je kan optillen naar het licht’. De slotzin van het artikel luidt: ‘Dit hoopvolle beeld kent vele lagen’. Daar heb je het weer, die lagen …
Laten we eens iets beter kijken naar de kleinste quilt, een vogeltje (foto EvS). Geel en zwart met een rood snaveltje en rode pootjes. Een lid van de mezen- of vinkenfamilie? Doet er niet toe – niet gaan determineren.
Interessant(er) is een gedeelte uit een gedicht dat ik kreeg toegestuurd via de Nieuwsbrief van Meander (26 mei 2024), in een bespreking van Hettie Marzak, meelezer van mijn boekje over Anna Enquist. Het is een gedicht van Jo/hanna Pas (1969-2023), dat is opgenomen in de bundel De 44 beste gedichten van de Herman de Coninckprijs (Uitgeverij Behoud de begeerte samen met PoeziëCentrum, 2024).
‘Je mag’, schrijft Marzak, ‘uit het gedicht opmaken dat ze haar dood heeft zien aankomen, maar desondanks is het gedicht niet bitter, maar eerder berustend en hoopvol’. Ik lees er ook de biografie van de non-binaire dichteres en queeractiviste Jo/hanna Pas in. Een naam waarin het mannelijke en vrouwelijke met elkaar is verweven:
…
Ik zal de trillers van de merel zijn
die op de dakrand zingt
Ik zal de ogen van de meerkoet zijn
die in het zwarte water eten zoekt
–
Ik zal de kraaien op het veldje zijn
die trots elkaar begluren –
–
Ik zal weer meervoud zijn
Een vogel. En meervoud als de lagen van een quilt van Annie Koning en het kunstwerk van Lynn Aldrich.
Het eerste gedeelte van deze blog is gebaseerd op een stukje dat ik schreef voor Drieluik, het kerkblad van de Protestantse Wijkgemeente Amsterdam-Noord (verschenen in het juli/augustusnummer 2024, p.5). De tweede helft werd voor deze blog in het kader van de Poëzieweek 2025 (30 januari 2025 t/m 5 februari 2025) met als thema ‘Lijfelijkheid’ hieraan toegevoegd.