Geweldloosheid als gedeeld doel

Fouad LarouiAnton Wessels

Afgelopen seizoen heb ik de cursus Apolyptiek in de Koran van het Leerhuis Amsterdam Tenach & Evangelie (LATE) gevolgd. De inleider was Anton Wessels (zie foto rechts), van wie in dezelfde tijd het boek ’t Is een vreemdeling zeker werd gepubliceerd. De avond Historische oorzaken chaos Midden-Oosten: imperialisme of Arabische verdeeldheid? die gisteravond in de Openbare Bibliotheek Amsterdam in samenwerking met De Wereld Academie werd georganiseerd, leek me een mooie aanvulling hierop. Behalve dat de verschillende inleidingen (door Jielis van Baalen, Fouad Laroui en Carolien Roelants) een beetje koekoek eenzang waren, klopte dit achteraf wel.

Fouad Laroui (foto links) had het op het slot van zijn lezing over het narratief van Israël. De Israëliërs vieren de geboorte van de staat, de Palestijnen treuren erover. Die twee uitingen zou je naast elkaar moeten kunnen laten staan, en – aldus Laroui – optillen ‘naar een algemeen verhaal.’

Thuisgekomen moest ik denken aan de inleiding van Anton Wessels op 12 maart van dit jaar. En aan het artikel dat Nadine Huiskes in De Linker Wang (maart 2016) over hem schreef, en dat hij rond liet gaan. Ik noteerde: ‘Hoop, vertrouwen en een gedeeld doel zijn volgens Wessels belangrijk voor het slagen van de dialoog.’

Even eerder had Wessels het over geweldloosheid gehad. Zou dat het algemene verhaal, het gedeelde doel zijn waar we naar moeten streven? En dan vat ik geweld op in de ruime betekenis van het woord. Ook het kleineren van moslims, dat als koekoek eenzang in de drie lezingen terugkwam. Of, zoals ik las op de website http://www.universele-beschaving.nl/Universele_beschaving__definit/body_universele_beschaving__definit.html: ‘Met geweld wordt over het algemeen de gewelddadige agressie bedoeld die voortkomt uit egocentrisme, onbewustheid, frustratie en respectloosheid.
Respectloosheid uit het ontbreken van het fundamentele besef dat de andere mens wezenlijk is als wijzelf; uit het ontbreken van empathie.’

Laroui verontschuldigde zich haast voor wat hij noemde een misschien wat naïeve opvatting. Maar voor mij was het een antwoord op een niet gestelde vraag – een antwoord waar we mee aan de slag moeten kunnen. Want dat gaat boven dialoog uit.

Bij de dood van H.J.A. Hofland

H.J.A. HoflandOp de één of andere manier voelt het altijd verdrietig, als iemand overlijdt die je ouders – in dit geval vooral mijn vader – hebben gekend. Het is net of er ook weer een stukje van hen dood is gegaan.

In 1953 kwam de onlangs overleden schrijver Henk Hofland (1927-2016, zie foto) als redacteur werken op wat toen nog het Algemeen Handelsblad heette, op de Amsterdamse Nieuwezijds Voorburgwal. Ik kijk altijd als ik in de tram zit nog naar de kamer waar mijn vader zat, aan de voorkant. Met volgens mijn moeder dermate vieze gordijnen zoals alleen een man die voor zijn ramen kan dulden.

Mijn vader sprak thuis vol achting over Hofland. Ze hadden ook wel wat gemeenschappelijks in hun doen en laten. Allebei liepen ze met hun neus naar de grond om te kijken of er nog wat bruikbaars te halen viel. Bij mijn vader bleef het vaak bij grote elastieken die de postbode achteloos op straat had gegooid (‘komen altijd van pas’), bij Hofland ging het om schroefjes, boutjes, ijzerdraad en wat al niet. En altijd besloot mijn vader met de trotse constatering dat Hofland, net als hij, een modelspoorbaantje had.

Maar er waren nog andere, onverwachte overeenkomsten. Mijn vader was een keurig heer, die pas op latere leeftijd zijn hoed verruilde voor een pet. Maar allebei hadden ze wat met Provo, die op een steenworp afstand van het Handelsblad op het Spui rond het Lieverdje samenkwam. Het Handelsblad gaf er een boekje over uit, en tot mijn verbazing – en bewondering, als puber! – kwam mijn vader er trots mee thuis, als had hij het zelf bedacht. (Dat was overigens in ieder geval wel zo met de heruitgaven van Bruintje Beer).

Rond 1970 zat mijn vader in de Ondernemingsraad. Het was de tijd dat het Algemeen Handelsblad ging fuseren met de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Hij was er niet blij mee en sprak vol verontwaardiging over bewegingen die de directies maakten en waarin hij zich absoluut  niet kon vinden. Dat OR-lidmaatschap heeft niet lang geduurd, want hij stapte eruit.

Hij sprak ook, met even veel verontwaardiging, over het feit dat Henk Hofland als hoofdredacteur het veld moest ruimen. Weer kwam een recalcitrante trek van hem naar boven, die hij ook in dit geval gemeen had met Hofland. Zonder dat ze nu echt dichtbij kwamen; daarvoor was de afstand tussen het kantoorpersoneel (mijn vader was hoofdboekhouder en assistent van de onderdirecteur) en redactie over het algemeen te groot, al hoorde ik van mijn moeder ook andere verhalen. Zij werkte tot ik werd geboren, een jaar voor Hofland in dienst trad, ook ‘bij de krant’ en organiseerde activiteiten voor de kinderen van het personeel.

Nog zie ik Hofland staan op de tramhalte, dicht bij ons huis in Oud-Zuid. Op de brug. De tram en treintjes, ja – dat was het helemaal. Want die brachten je ver.

Minimalistische Hamlet

Hamlet_Espen HjortEr is een heleboel lef voor nodig om als afstudeerproject Hamlet van Shakespeare te kiezen. Of, laten we eerlijk zijn: een voorstelling naar Hamlet in een vertaling van Johan Boonen op de planken te zetten. Want dat was wat regisseur Espen Hjort (26) eigenlijk deed. En laat ik het meteen maar zeggen: het was een voorstelling om alle bewondering voor te hebben.

Met slechts vier spelers, violiste Yoonhee Lee en percussionist Tristan Renfrow die binnen dit kader soms wat bevreemdende muziek speelden van Sén ó Dálaigh, student sonologie aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag.

Eén speler speelde Hamlet, een tweede (enkelvoud) zijn twee vrienden, – wat soms subtiel, maar eigenlijk wat overbodig werd aangeduid: ‘Guildenstern (en Rosenkrantz)’ -, een derde wisselde soms van een jas met bontje en speelde zo niet alleen Hamlets oom, de nieuwe koning maar alle andere mannelijke personages, en een vierde speler nam alle vrouwenrollen op zich, variërend van Hamlets moeder tot zijn vriendin Ophelia.

Op die manier ontstond een uitgebeende voorstelling, ingekort tot 75 minuten, met sterk minimalistische trekken. Dit laatste werd versterkt door de stelselmatige, ritmische herhaling van gedeeltes van de tekst. Telkens met een kleine verschuiving, qua accent, of een zinnetje erbij. Ritmisch was ook de inzet van een rookmachine, die de spelers – en op het laatst ook het publiek – omhulde met rook en waarin je de geest van Hamlets vader vermoedde.
Wat een beetje uit de toon viel, was het verhaal van Orphea’s dood dat kort werd verteld.

De centrale vraag (het onuitgesproken To be or not to be) was de angst voor verlies en dood. Soms met een accentverschuiving: de rits organen die worden opgenoemd als plaats waar ontferming een plaats heeft (een overigens Bijbelse notie, die Shakespeare niet vreemd is) werd verbreed tot ‘onderbuik’. En welke associaties we daar inmiddels bij hebben, hoeft hier niet te worden vermeld.

Een diepere laag vormde het decor waarin alles ten tonele werd gevoerd. In eerste instantie leken de planken de latten van een doodskist te vormen, maar aan het eind van het stuk richtten zij zich allemaal op en vormden samen de bomen van een bos, waarin de acteurs op zoek gaan naar datgene wat hen ten diepste beweegt en richting geeft aan hun bestaan.

Yehudit_Sasportas_foto_Robert_Glas[1]Opeens zag ik de indrukwekkende video van Yehudit Sasportas (zie foto links) op de tentoonstelling Once in a Lifetime in de Amsterdamse Oude Kerk voor me, op een steenworp afstand van Frascati waar ik deze voorstelling zag. Ik schreef er al eerder over (https://elsvanswol.nl/?p=2274). Ook dit video kunstwerk gaat over leven en dood, angst en verlies.

Espen Hjort is wat mij betreft glansrijk geslaagd met zijn afstudeerproject. En met hem zijn medestudenten Janneke Gorthuis (productie), Thomas Lloyd (techniek) en Hannah Krauss (scenografie). En de vier acteurs niet te na gesproken: Bram van der Kelen, Lowie van Oers, Danielle van de Ven en Rik Witteveen. Dergelijk talent is een belofte voor de toekomst!

De cirkel doorbreken

Jo CoxVronen

In de eerste vitrines van Huis van Hilde, het archeologiecentrum Noord-Holland in Castricum dat ik vanmorgen bezocht, staan enkele opgravingen opgesteld uit Vronen, een verdwenen plaatsje waar in 1991 opgravingen plaats hebben gevonden. Hier hebben in de middeleeuwen vijandelijkheden plaatsgevonden tussen het graafschap Holland en de West-Friezen. De effecten daarvan waren op de skeletten terug te vinden: diepe inkervingen ten gevolge van messteken (zie foto rechts). Mannen en vrouwen werden evenredig getroffen, zo las ik.

Ik kon de berichten over de moord op de Engelse politica en idealiste Jo Cox (zie foto links, verleden week genomen met man en kinderen) maar niet uit mijn hoofd zetten. Ook zij was door messteken, gevolgd door schoten om het leven gebracht. Volgende week zou ze 42 jaar zijn geworden. Een in de knop gebroken talent, echtgenote en moeder van twee kleine kinderen. Een van haar aandachtspunten was Europa. Ze was fel tegen een Brexit: IN, zegt de vlag op haar boot.

In het midden van de zaal met de vaste opstelling, van waaruit je ook doorkijkjes had naar het depot, was op gezette tijden een presentatie te zien waarin de stem die de begeleidende tekst daarbij sprak, wees op de voortgaande strijd van Noord-Holland tegen het water en de gevolgen daarvan. Onwillekeurig dwaalden mijn gedachten weer af naar Engeland en een mogelijke aanstaande Brexit. Het eiland waar 40% van de mensen die er wonen (volgens recente peilingen) zich af willen keren van wat er in hun ogen op het vasteland wordt bekokstoofd.

Volgens Rob de Wijk in een artikel in Trouw dat ik bij thuiskomst las, hebben de Britten GeenPeil wijs gemaakt dat ‘hun anti-EU-gevoelens gemotiveerd zijn door een onstilbare honger naar democratie en het terugveroveren van soevereiniteit.’ Enkele politici uit het Engelse parlement die zich over de moord op Jo Cox uitlieten, benadrukten dat zij voor democratie staan. En daarmee bedoelen ze in dit verband tegen de moordenaar die haar op wrede wijze de mond snoerde. Maar die soevereiniteit, ja – dat was ook de insteek van de vijandelijkheden tussen Noord-Holland en de West-Friezen.

De stem bij de presentatie had het over een cirkel die nagenoeg weer rond is. En dat was op een dag als dit wel erg droevig om te horen en te moeten constateren. Die cirkel – die willen we doorbreken. De cirkel van ‘naargeestig xenofobie, kleinzielig nationalisme en achterlijk protectionisme’ zoals De Wijk het omschrijft. Maar dan wel op een geweldloze manier.

http://www.huisvanhilde.nl

Of – Yve du Bois in de Thomaskerk

kwadraat2Hieronder de inleiding die ik op 15 juni 2016 hield bij de opening van de tentoonstelling met werk van Yve du Bois in de Thomaskerk te Amsterdam. Hiernaast een overzichtsfoto, waarnaar wordt verwezen, gemaakt door Patricia Werner Leanse (klik erop om deze te vergroten).

Bij de kunstwerken die Rudi Fuchs selecteerde voor ‘zijn’ tentoonstelling ‘Opwinding’ in het Stedelijk Museum, hangen geen titels. Alleen de naam van de kunstenaar en het jaartal van ontstaan van een werk. Bij deze expositie in de Thomaskerk ligt louter een lijst met titels. Dát is waar het haar om gaat: abstracte schilderijen – tot nu toe schilderde ze figuratief – met een diepere betekenislaag die je zelf mag ontlenen aan onder meer die titels. ‘Schilderijen die aanzetten tot rustige bespiegeling en ook kunnen dienen als gespreksonderwerp.’ Dat mailde ze mij toen ik vroeg of ze een serie nieuwe schilderijen wilde maken die hier door ThomasOpen als ThomasKunst worden geëxposeerd. En ook: ‘Het vertalen van de visuele informatie zal ook voor de toeschouwer een creatief proces kunnen zijn’.
Enkele titels en de omschrijvingen ‘gespreksonderwerp’ en ‘creatief proces’ zijn de thema’s van deze inleidende woorden.

Titels
Of het nu toeval is of niet, maar ik werd meteen getroffen door drie doeken met een ‘of’ in de titel:

  1. Harmonie of strijd (links boven op de lange wand)
  2. Vlucht of avontuur (op één na rechts onder op dezelfde wand)
  3. Logica of dwaalspoor (links onder op de lange wand).

Volgens het internetwoordenboek Woorden.org betekent ‘of’ primair de keuze tussen twee mogelijkheden. Je zou de twee verschillende woorden uit de titels echter ook in filosofische zin als these en antithese kunnen zien; als het naast elkaar plaatsen van tegenstellingen. Alleen vraagt dit – harmonie of strijd, vlucht of avontuur en logica of dwaalspoor -, om een synthese, een opheffing van these en antithese op een hoger plan.

Gespreksonderwerp
Die synthese staat voor mij voor het doorgaande gesprek. In de eerste plaats met andere kunst.
Harmonie of strijd doet mij tot op zekere hoogte denken aan bloemen op een schilderij van Laurens Alma Tadema. Vlucht of avontuur ademt de sfeer van het schilderij Sterrennacht, het waddenlicht zoals Anke Roder het vastlegde en dat in Museum Belvédère te Heerenveen valt te zien. Op Logica of dwaalspoor meen ik naast rationele cijfers links boven een aan rotstekeningen of volkskunst verwant figuurtje te ontwaren, zoals ‘de ronde vormen refereren aan de zon, de maan, het heelal, het blauw [verwijst] naar de zee en het zwart naar de nacht, maar alles is geworteld in abstractie’, zoals de kunstenares mij destijds mailde. Niet toevallig noem ik Laurens Alma Tadema en de Wadden, want ook Yve du Bois heeft dat Friese licht te binnen gedronken. Net als Laurens Alma Tadema, – en overigens ook Eise Eisinga van het Planetarium -, is zij in Dronrijp geboren. In die zin zijn het ook zelfportretten.

Creatief proces
Maar het gesprek gaat verder: met de kerk, waarvoor de doeken zijn gemaakt. Met het golvende dak dat erin terugkomt, met de verschillende lijnen die u zult herkennen.
En ook met ons, als kijkers naar déze kunst in déze kerk. Als interne dialoog en in gesprek met elkaar. De vragen zijn dan: ‘Wat zegt het schilderij je?’ en: ‘Wat doet het met je?’. In rationele of in gevoelsmatige zin. Of liever: op beide niveaus, als een synthese. En uiteindelijk ook als vraag aan kunst & kerk: moet het enerzijds gaan om autonome kunst, of om kunst die dienstbaar is aan de kerk? Of mag het ook gaan om een synthese?
Voorwaar: deze vragen stelt Yve du Bois u, mij en de kerk. Dat is niet niets. En daarvoor zijn we haar dankbaar.
Ik nodig u graag uit om de proef op de som te nemen en haar schitterende werk te bekijken en erover in gesprek te gaan!

http://thomasopen.nl/index.php/kunst/exposities/229-yve-du-bois

http://www.monalisatoneel.nl/YveduBois.html

Twee interviews, twee visies en Orlando

UTRECHT - Ds A Plaisier scriba vd PKN 13-11-2012György Konrád

Terug van vakantie ligt er altijd een stapeltje kranten te wachten. Al gingen enkele geïnterviewde personen niet zelf met elkaar in gesprek, ze doen dat wel in mijn hoofd. En zo kan je er als lezer uiteindelijk zelf een conclusie uit trekken.

Het eerste interview dat ik met belangstelling las, was opgetekend door Gerrit-Jan Kleinjan. Hij sprak met Arjan Plaisier (foto links), die op 10 juni jl. afscheid nam als scriba van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Het stond in Trouw van diezelfde dag.
Ik had al eerder een mooi boekje van hem gelezen over zeven toneelstukken van Shakespeare, Is Shakespeare ook onder de profeten? Nu gaat het meer over wat onder anderen Johann Sebastian Bach hem gedurende de acht moeilijke jaren als scriba van de PKN te zeggen had.
En ook over T.S. Eliot. Diens sombere toon raakt hem. Plaisier zegt bij alle goedheid, waarheid en schoonheid in de cultuur ook iets van een ruïne te vinden. ‘Ik ben een cultuurpessimist’, zegt hij, en ‘moet ervoor waken daar niet helemaal aan toe te geven.’
Een schokkende uitspraak voor iemand die jarenlang het gezicht was van de PKA – zelfs zoveel dat ik soms het gevoel had dat hij ten onrechte de voorzitter, Karin van den Broeke, wat wegdrukte. Want hoezo is de scriba van de PKA ‘de hoogste functionaris die de kerk kent?’

Het tweede interview stond in dezelfde krant van een dag daarna. Peter Olsthoorn interviewde in een hotellobby in Amsterdam de Hongaarse György Konrád (foto rechts). Geen voorganger, maar een schrijver. Geen cultuurpessimist maar een optimist. Voor hem is ironie een overlevingsmechanisme. ‘Ik kan heel boos worden maar ik voel direct de behoefte om opzij te stappen en m’n eigen woede te beschouwen. Ik heb de plicht om niet dom te zijn. De ironie is de beste hulp om niet dom te worden, niet boos.’ Konrád wil ‘niet onbegrensd optimistisch zijn over de goedheid [van de mens, EvS], noch overdreven pessimistisch. Mensen kunnen, vooral als je het niet verwacht, extreem goed zijn. Vaak in stilte. Overal.’

OrlandoHieraan moest ik denken toen ik nog op mijn vakantieadres, op de televisie een rij mensen zag die in Orlando (Florida)  in de rij stonden om bloed te geven voor de meer dan vijftig gewonde slachtoffers van de aanslag op een gayclub door een eenling.

Konrád citeert Sándor Nemeth, die hem ‘een goede rabbi’ noemde. De schrijver beaamt het: ‘Dat ben ik toch ook?’ Het is jammer dat Plaisier wellicht toch teveel cultuurpessimist is en te weinig leraar. Misschien wacht hem een volgende baan waarin dat laatste meer ten goede kan worden aangewend.

En toen kwam Annika – Kasper van Royen

Van Royen_En toen kwam AnnikaEn toen kwam Annika : filosoof wordt vader / Kasper van Royen. – Amsterdam : Nijgh & Van Ditmar, [2016]. – 239 pagina’s ; 21 cm ISBN 978-90-388-0178-0

Wie uitgaande van de ondertitel een al dan niet wat zware verhandeling over vaderschap verwacht, komt bij het lezen van dit boek bedrogen uit c.q. zal verrast zijn door de luchtige toon ervan. Kasper van Royen is weliswaar oud-filosofiedocent aan een middelbare school en geeft nu als zzp-er onder meer cursussen in de avonduren en schrijft over filosofie, maar de meest filosofisch getinte uitspraken komen niet van hem, maar van dochter Annika. De sfeer van de hoofdstukken doet denken aan de columns die diverse docenten, zoals Gerwin van der Werf en Bert Ongering schreven of schrijven in het dagblad Trouw. Het zijn luchtige bespiegelingen van een onhandige opvoeder die zichzelf niet al te serieus neemt, stuk voor stuk kleinoden. Ook mensen die geen kinderen hebben, zullen de stukjes, die vaak op de lachspieren werken, zeker kunnen waarderen.

Cop. NBD Biblion. Mag zonder schriftelijke toestemming niet worden overgenomen.

Die Stunde da wir nichts voneinander wussten

Die Stunde da wir nichts ...Een stel mensen, in keurige meest grijze maatpakken en mantelpakjes, zo weggelopen uit de Joris Luyendijks Dit kan niet waar zijn, lopen van links naar rechts en van rechts naar links op het ondiepe, vaalgrijze toneel. Het klakken van hun schoenzolen weerklinkt luid. Eenvormig, en soms ook nét even niet. Als het Engelse bell ringing.

Klokken die ergens toe oproepen, zoals deze opvoering door het Hamburgse Thalia Theater in de regie van het Estse regisseursduo Tiit Ojasoo & Ene-Liis Sempet, bekend om hun politiek engagement, lijkt te doen. Al valt er ook te lachen, maar niet zo hard als een groepje mensen  in de zaal doet. Tot bevreemding en ergernis van een bekende toneelspeler schuin voor mij. Eerder te glimlachen om de vondsten die het duo bedacht naar aanleiding van een mimescript uit 1992 van de Oostenrijkse auteur Peter Handke.

Dan loopt een eenling met een bolhoed over het toneel, al even Engels. Of zou het een personage op Wachten van Godot van Samuel Beckett zijn? De muziek van Lars Wittershagen doet soms sterk denken aan Arvo Pärt, bijvoorbeeld diens Pari Intervallo. En drie achter elkaar gespeelde scènes rond de Klaagmuur in Jeruzalem roepen herinneringen op aan Schaallu Schlom Jeruaschalajim van Oskar Gottlieb Blarr: ‘Bidt Jeruzalem vrede toe’ (Psalm 122:6). We zien biddende joden voor de Klaagmuur, horen de oproep van een muezzin tot het gebed. En direct naast, achter en voor me heffen leden van een koor gregoriaans aan.

Op dat moment is de muur die op het ondiepe toneel stond gedraaid en wordt nogmaals gedraaid tot er een plein ontstaat. Op andere momenten splijt hij en staat er een kolom licht tussen de twee helften. ‘Een kiertje hoop. Een weinigje hoop. Een richteltje inzicht’ zei Henk Vreekamp eens in een preek in de Utrechtse Dom naar aanleiding van de poreuze tufsteen met kieren van deze kerk.

De ene na de andere associatie komt voorbij, op het ritme van de voorstelling. Want de mannen in maatpakken komen terug, nu zonder jasje en met dozen in hun handen (zouden ze zijn ontslagen?) afgewisseld door Aziatische toeristen en brandweermannen. Maar het koor heeft het laatste woord. Eén voor één staan ze op en staan half gedraaid als even tevoren de muur op het podium. ‘Na-na’ zingen ze, want alles voltrok zich woordloos. Zoals taal kan vormen en kan breken. En mensen zelf natuurlijk.

Troostkunst op de KunstRAI

Van Herwaarden_DaglichtStoop_Aardappelzak

 

 

 

 

Het leek wel een kaartspel dat ik speelde na thuiskomst van de KunstRAI, waarvoor ik van Museumtijdschrift twee vrijkaarten had gewonnen. Na wikken en wegen bleven er twee namen hangen: die van Françoise Stoop en van Caren van Herwaarden. En hun werk heeft wat gemeenschappelijks ook, zodat ik ze in één blog samen kan voegen.

Van Herwaarden werkt met oude lakens, stijfsel, hout en tape (zie foto rechts), Stoop met katoen, linnen, hardboard en jute. Maar Van Herwaarden maakt ook prachtige, verstild werk in aquarel en potlood, zoals Daglicht (zie foto links) dat op de KunstRAI in de stand hing van de Stichting Archaeopteryx Lithographica (Amsterdam) en waar mijn aandacht meteen door werd getrokken. Twee figuren op een ezel, alle drie doorzichtig. Een man houdt een vrouw vast – Jozef en Maria op weg naar Bethlehem? Maar het hoeft niet, dat maakt ze zo veelzeggend.

Van Stoop waren op de KunstRAI in de stand van Galerie de Roos van Tudor (Leeuwarden) bewerkte juten zakken te zien, die ze geïnspireerd door het Hollandse landschap in verfijnde kleuren heeft beschilderd. Oud materiaal, eigentijds vormgegeven zoals de kommen met glazuur die ze ook maakt. Van een eenvoud die meteen trekt. De kunstenares noemt het ‘troostkunst’ – kunst die het leven niet alleen mooier maakt, maar ook verdiept. Zodat je raakt aan de zin ervan. Dat alleen al maakt een bezoek aan de KunstRAI tot een ware belevenis, in alle betekenislagen die het woord rijk is.

http://www.fstoop.nl/

http://www.cvanherwaarden.nl/

Rachid Ouramdane L’A TORDRE

Annie HanauerOp 6 juli a.s. laten, zoals het programma-overzicht van Juli Dans (International Festival for Contemporary Dance) het zegt, ’twee danseresssen zien hoe je van een zwakte je grootste kracht maakt.’ De één is Lora Juodkaite die sinds haar kindertijd een onbedwingbare aandrang heeft rond haar as te draaien om tot rust te komen. De Raimund Hogheander is Annie Hanauer (zie foto), die een prothese-arm heeft en zich ‘niet laat tegenhouden om toch een leven als danseres te kiezen.’ Zij dansen deze avond samen een duet van Rachid Ouramdane.
Deze aankondiging riep bij bij de herinnering op aan een Culturele column die ik over Raimund Hoghe schreef (Wervel
ingen, winter 2002). Met toestemming herplaats ik deze hier.

In een serie televisiefilms naar de toneelstukken van Samuel Beckett was onlangs uiteraard ook zijn beroemdste stuk te zien: Wachten op Godot. Michael Linsday-Hoggs, de film-regisseur, was in een opvatting van de figuur Lucky, de drager van zijn meester Pozzo, verder gegaan dan Beckett in zijn tekst aangeeft. Daarin buigt Lucky zich telkens voorover om iets voor zijn meester op te rapen, maar niets wijst erop dat hij, zoals in de regie van Lindsay-Hoggs, krom is gegroeid en constant voorover loopt. Lindsay-Hoggs laat Lucky alleen rechtop staan op het moment dat hij van Pozzo mag ‘denken’. Een ander kunstje dat hij voor twee hoofdpersonen, Estragon en Vladimir, moet opvoeren, is dansen. Dat bestaat er in de regie van Lindsay-Hoggs hieruit, dat Lucky probeert rechtop te komen. Maar het lukt hem niet. Volgens Pozzo omdat ‘hij gelooft dat hij in een net gevangen is.’

Volgens sommige kenners van het werk van Beckett is Lucky gebaseerd op de figuur van Jezus van Nazareth. Volgens hardnekkige geruchten zou uit oude Romeinse archieven, die bewaard zijn gebleven in het Historisch Museum te Rome, blijken dat Jezus bijna kaal was, een bochel had en slechts 1,47 meter was. Het archief bestaat overigens niet …

Hoe dan ook: het omgekeerde van wat Lindsay-Hoggs toont, komt ook voor: denkers die krom liepen (Georg Chr. Lichtenberg, Moses Mendelssohn, Kierkegaard). En wat heet: een danser met scoliose! Zijn naam is Raimund Hoghe (zie foto). In 1995 trad hij in Nederland op met zijn solovoorstelling Meinwärts en werd ter gelegenheid daarvan uitgebreid geïnterviewd door Marian Buijs voor de Volkskrant. De kop van dit interview luidde: ‘Ons gevoel voor esthetiek is beperkt’ en de ondertitel: ‘Theatermaker Raimund Hoghe laat publiek moed putten uit zijn eigen gebrek.’

Uit het interview blijkt, dat Hoghe jarenlang als dramaturg heeft gewerkt bij het beroemde danstheater van Pina Bausch en op een gegeven moment dingen in het theater aandurfde die hij daarbuiten nog steeds niet zal doen. ‘Op het strand kleed ik mij niet uit. Maar waarom is het eigenlijk zo’n sensatie als ik mijn lichaam ontbloot? Ons gevoel voor esthetiek is zo beperkt. Ieder mens heeft toch zijn eigen schoonheid? Kijk naar de dansers van Pina, die zijn dikker dan gangbaar is in de danswereld. Langer, ouder, ze dragen een bril en hebben geen geschoren oksels. Daar sprak men in Amerika schande van. Maar de manier waarop ze zich tonen is juist prachtig’, aldus Hoghe in het interview. ‘Ik ga van mezelf uit’, vervolgt hij. ‘Het feit dat ik daar sta, geeft veel mensen moed. Een ander is dik of dun. Het gaat erom zo te zijn als je bent en je lichaam te laten zien. Zo persoonlijk kun je in het theater alleen zijn als de vorm heel sterk is, dat heb ik van Pina geleerd. Ik kots mijn privé-gevoel niet uit. Ik heb een metafoor gevonden, heel simpel, om een beetje tolerantie en sensibiliteit op te roepen.’ En dat is iets dat in deze wereld hard nodig is.