Tag archieven: Godsbeeld

Geel en blauw maakt groen?

Geplaatst op door
Beantwoorden

Vanmiddag vond het negende Oecumenische Liedfestival plaats, georganiseerd door Stichting de Vertaalslag. Dit keer in de Bergkerk te Amersfoort. Met een, als altijd (over)vol programma, waaronder een afsluitende vesper en nu ook de instelling van de Willem Vogel-prijs.

Begonnen werd met het zingen van een aantal liederen op voornamelijk teksten van Sytze de Vries, door hemzelf van kanttekeningen voorzien. Het thema was ‘Het veranderende Godsbeeld in het kerklied.’
Daarna hield ds. Dietmar Dohrmann (Gartenkirche, Hannover) een mooie inleiding op twaalf iconen van Nikola Saric, die de weg van Christus verbeelden. Dat wil zeggen: op de elf iconen die in de kerk waren opgehangen, omdat er één per ongeluk in Hannover was achtergebleven. Iconen-schilderkunst heeft de naam stil te zijn blijven staan, maar niets bleek minder waar. Saric had de kunst geleerd in Belgrado, waar men juist vernieuwing voorstaat. Eigenlijk wil hij graag, vertelde Dohrmann, ‘dat de schilderijen in een kring worden opgehangen, zodat je van het laatste automatisch weer naar het eerste schilderij wordt gebracht’ – zoals de joden Tenach lezen; op het moment dat zij aan het eind zijn toegekomen, wordt het eerste vers (In den beginne) aansluitend gereciteerd. Je zou haast zeggen dat er méér joods in de iconen verstopt zat: ‘Op de meeste schilderijen mengen de vier hoeken zich met een eigen thema in het centrale beeld, en vormen daarop zoiets als een commentaar’ – gelijk de Talmoed, en het Nieuwe Testament, een commentaar vormen op Tenach.

Na een lange pauze, waarin de iconen rustig konden worden bekeken, de innerlijke mens kon worden gelaafd en boeken en cd’s worden aangeschaft, werd het tijd voor het zingen van een drieluik op teksten van Sytze de Vries en met orgelbegeleiding van neef Christiaan de Vries. Bij de viering van de Maaltijd van de Heer/Eucharistie door de aanwezigen (Rond een beker en een bord), het Vocaal Theologen Ensemble o.l.v. invaller Cees-Willem van Vliet (Voor even rust het brood in onze hand) en aanwezigen (Nu het brood is rondgegaan).
Het effect dat de drie prijswinnende zettingen van deze teksten op mij had, was een beetje het omgekeerde effect van wat de iconen maakten. Op één lied na, waarover straks meer.

De jury (Christiaan Winter, Hugo Vogel, Janieke Bruin en Eric Versloot) had, bij monde van Christiaan Winter, vooral gelet op: de algemene muzikale indruk (hoe het verhaal werd verteld), de ambachtelijkheid, de stemvoering van de verschillende partijen, de verhouding tekst/muziek, de memorabiliteit, of de triptiek een eenheid vormde (alsof er onderweg niets met je gebeurt) en of het uitvoerbaar was. En dus niet of de muziek vernieuwend was! Dat heeft zeker als zijnde gedateerd modernistisch afgedaan. Over stilstaan gesproken …

De uitslag liet zich dan ook eigenlijk wel raden: een prachtige, vernieuwende melodie van Dirk Luijmes (zie foto hierboven, geel stembriefje voor de publieksprijs) kreeg de derde prijs en een schamele € 250,–, een Anglicaans-achtige melodie van Leonard Sanderman de tweede en de eerste prijs werd gewonnen door de meest traditionele (met reminiscenties aan het gregoriaans in het middendeel, rood stembriefje) van Aart de Kort, organist van de Kathedraal H.H. Laurentius en Elisabeth in Rotterdam. En wat vond het publiek het mooist? Drie maal raden! De Anglicaans-achtige melodie (blauw stembriefje). Jammer, jammer, jammer.

Omdenken met Nico T. Bakker

Geplaatst op door
1

Bakker_Koninklijke MensOp 29 december jl. overleed prof. dr. Nico T. Bakker, emeritus predikant van de Nederlands Hervormde Kerk en emeritus hoogleraar aan de theologische faculteit van de Universiteit van Amsterdam.

In 2005 volgde ik een leerhuis van hem in de Amsterdamse Thomaskerk over het boek De Koninklijke Mens (zie afb.). Daarover schreef ik toen een verslag voor de rubriek  Uit het Leerhuis in: Verbreding nr. 3 (mei 2005). Dat herplaats ik hier, als een In Memoriam. Zijn nagedachtenis zij tot zegen.

‘Waarschuwing’ staat er op de aankondiging van het festival de Verborgen Planeet. ‘De ontdekking van deze muziek kan iemands ideeën over wat muziek kan zijn, of zelfs zou moeten zijn, grondig veranderen’. Dit ging, in andere bewoordingen, ook op voor het eerste Thomas-leerhuis waarin we onder leiding van vertaler en inleider prof. dr. Nico T. Bakker, terzijde gestaan door de toenmalige predikant van de Thomaskerk, Ad van Nieuwpoort, met ruim twintig mensen gedeelten lazen en bespraken uit het boek De Koninklijke Mens, berichten aangaande Jezus, teksten en fragmenten uit de verzoeningsleer van Karl Barth.

Omdenken
‘Omdenken’ (metanoia) noemde Nico Bakker het om hier – in één adem door – vreugde aan te beleven en troost in te vinden. Ons Godsbeeld werd aan de hand van Barth – en in diepere zin de Schrift zelf – niet opgepoetst maar schoongemaakt en afgestoft. Soms streng en hard, met een borstel, soms zacht met een stofdoek én een blijmoedige glimlach om wat zo allemaal tevoorschijn komt en uit de tekst oplicht.

De eerste avond inspireerde een deelneemster tot het maken van een beeld, een hoofd met als je het aan de ene kant bekeek duidelijke trekken en aan de andere kant trekken die verborgen bleven. Dat deze afbeelding van de Koninklijke Mens parallel is, ‘conform aan God’ is zoals Barth het zou noemen, kwam in soms alle heftigheid, uitgaande van de radicaliteit van het kruis, gaandeweg de drie avonden naar voren.

‘Conform God’ wil zeggen: ‘Naar (de wil) van God geschapen (…) in waarachtige gerechtigheid en heiligheid;  (Ef. 4:24). God, dat is de Naam, de gans Andere. Als je niet in de Koninklijke Mens Jezus gelooft, geloof je ook niet in deze God die én zeer hoog woont én zeer laag neerziet (Ps. 113:5-6). Jezus, als mens gelijkvormig aan God, legt ons uit wie de God is waar Tenach van spreekt. Als de knecht Gods, in de gestalte van een knecht, betreedt hij als Heer het menselijk toneel (p. 25). Wat werkelijk tegen al onze denkbeelden ingaat, is dat hij nota bene aan het kruis, aldus Barth, de exacte uitbeelding van God zelf is. Het kruis betekent niet enkel het einde en de afbreking van de levensweg van Jezus, maar betekent ook het doel en de afsluiting ervan (p. 102). Een verbijsterende verrassing, uitgewerkt onder het kopje ‘Kruis als kroon’. Dit komen wij in geen enkele andere religie tegen. Bij het doordenken van de consequenties hiervan ontdekken wij dat ‘omdenken’ wel een heel ingrijpende correctie van al onze ‘christendommelijke’ Godsconcepten betekent. Toch is dit volgens Nico Bakker ‘voluit wat vandaag genoemd wordt: christologie van “onderop”‘ (p. 11).

In onze gesprekken werd op die manier het beeld van Barth als de theoloog die weinig of niets van ervaring moest weten genuanceerd, en kwamen wij onder de indruk van zijn actualiteit van mensen van nu. Streng – zeker, maar Barth was in zijn denken tot op zekere hoogte óók verwant aan het denken van Levinas die God omschreef als de bondgenoot van de wees, weduwe en vreemdeling.

De dienst van Woord en Gebed voor Nico T. Bakker zal plaatsvinden op 6 januari 2016 om 11.00 uur in de Thomaskerk, Prinses Irenestraat 36 te Amsterdam.