Eerlijk gezegd ging ik voor de tentoonstelling EXODUS naar buitenplaats Doornburgh in Maarssen [1], maar uiteindelijk was ik meer onder de indruk van het in 1966 door Jan de Jong ontworpen klooster in de traditie van de architectuur van de Bossche School van Dom Hans van der Laan. Een voormalig klooster dat tot 2016 bewoond werd door de Kanunnikessen van het Heilig Graf. Met excuus aan een oude bekende als Sam Drukker [2] of enkele plezierige kennismakingen met werk van Marieke Ploeg, Shu-Han Lin, Anook Cléonne, Fatima Barznge en anderen.
Eerst kort iets over de gemeenschap die hier woonde: de Kanunnikessen van het Heilig Graf. De Nederlandse tak hiervan gaat terug tot 1480 en niet tot 1114, toen de gemeenschap ten tijde van de kruisvaarders ontstond. Dat maakt dubbele gevoelens die hierbij opkwamen, wat minder. Wat niet wegneemt, dat ik mij ergerde aan drie vrouwen in het restaurant ‘De zusters’ in de pandhof, die gierend van de lach een filmpje op de telefoon zaten te bekijken. Dat doet aan de sfeer die er nog altijd hangt geen recht. Een sfeer die op een opvallende manier aanwezig is.
In een van de cellen op de begane grond is bijvoorbeeld op de muur een afdruk te zien van iets dat er heeft gestaan en waar de zon op scheen (foto EvS linksboven). In de kerk is zowel de schaduw van een kaarsenhouder te zien als een lege nis waarin iets heeft gestaan (foto EvS rechtsboven).
In het boek Toegewijd aan de verrezen Heer (2016) staan door Elsbeth Pilz gemaakte foto’s die duidelijkheid verschaffen. In de cel moet een kastje tegen de muur hebben gestaan, in de nis een beschilderd beeldje van Maria met het kindje Jezus.
Er moet ook kunst in de kerkruimte hebben gehangen op de plaats waar nu het schilderij Spiegel im Spiegel (2019) van Chae Eun Rhee hangt. Zij is momenteel artist-in-residence. Volgens een begeleidend bordje is de titel van dit werk ontleend aan surrealistische verhalen van Michael Ende, vol twijfel aan de werkelijkheid wanneer je naar een spiegel kijkt. Chae Eun denkt daarbij aan de ongelovige Thomas, – ik eerder aan de componist Arvo Pärt die een gelijknamige compositie schreef, gebaseerd op 1 Korintiërs 13:12: ‘Nu kijken we nog in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog’. Dat wil zeggen: je ziet een beeld, maar je ziet niet de werkelijkheid. Ofwel in de NBV21: ‘Nu zien we nog maar een afspiegeling, een raadselachtig beeld, maar straks staan we oog in oog’.
Het vers ging in gedachten met me mee, toen ik terugdacht aan de afdruk van het kastje en de schaduw van een kaarsenhouder op een muur.
We kunnen het echte klooster(leven) niet meer zien, maar slechts afdrukken en schaduwen ervan. Daarvoor is stilte en inkeer nodig. En verbeeldingskracht. Tot op de dag van vandaag.
[1] https://www.buitenplaatsdoornburgh.nl/tentoonstelling-exodus/
[2] https://8weekly.nl/recensie/kunst/verdwijnpunt-als-horizonversmelting/
