Tag archieven: Oost-Oekraïne

Valentina

Geplaatst op door
1

Tijdens de Stille Week en Pasen werden de kerkgangers in de Nieuwendammerkerk in Amsterdam omringd door kleurrijke schilderijen van de Oekraïnse Valentina.
Tijdens de preek op Eerste Paasdag werd door ds. Paula de Jong op een ervan (zie afb. rechts) dieper ingegaan.
Voor de Inleiding op de dienst schreef ik onderstaande woorden, die wegens ziekte van mijn kant door de wijkpredikant werden uitgesproken:

Wij zijn omringd door kleurrijke schilderijen van Valentina. Elf in getal; net geen twaalf.
Schilderijen die de lof van de schepping zingen. Met een ochtendlied looft zij de Heer. Bloemen en vogels, – alles roemt Hem. Geschilderd in de naïeve, traditionele stijl van de volkskunst in Oekraïne. Een stijl die we in Nederland op een andere manier ook kennen, bijvoorbeeld uit Hindeloopen. Dat schept verbinding.

Er is nóg iets dat kenmerkend is voor die schilderijen: de symmetrische opbouw van de bloemen, landschappen en geometrische patronen. Links en rechts, onder en boven spiegelen elkaar. Als een mensenlichaam, als in de natuur.

Symmetrie geeft houvast. Het biedt rust, evenwicht en balans. Dat hebben we als mens nodig, – maar soms wordt die balans verstoord. Kijkt u straks na de dienst maar eens: wat op het eerste gezicht symmetrisch lijkt, is het dat vaak net niet.

Er is, bewust of onbewust, aan getornd. Het schilderij neigt dan uit balans te raken, zoals het leven in Oost-Oekraïne dat al is vanaf 2014.

Een paadje snijdt bijvoorbeeld een afbeelding in tweeën. Links staan andere bloemen achter het tuinhek dan rechts. Bovenaan zijn twee decoratieve krullen aangebracht, maar onderaan een bloem met een hart.

Ook dat is veelzeggend: een hart dat bloedt, uit heimwee naar het land dát en de kinderen díe Valentina en haar man Vladimir in 2016 verlieten.

Eén schilderij zal straks in de preek centraal staan: van twee figuren onder een haast extatisch vlammend kruis; het lijkt wel alsof Pasen en Pinksteren op één dag vallen. Op één of twee détails na is het doek helemaal symmetrisch en dat is veelzeggend, zo op Eerste Paasdag.

Het lijkt wel of het een verklanking is van het schrijnende slotakkoord uit Bachs Matthäus Passion dat langzaam oplost in een stralende samenklank: we leven naar Pasen toe. Sterker nog: we leven vanuit Pasen!

Het is zoals Angela Walraven dichtte, Bach en Valentina begrepen:

Er zijn zekerheden waarop ik bouwen en vertrouwen mag:
kerst, Pinksteren en Pasen vallen op één en dezelfde dag.

 

Link naar de dienst op Eerste Paasdag: https://kerkdienstgemist.nl/stations/2194/events/recording/168102390002194
(Op ca. 25′ gesprek met de kinderen en op ca. 30′ mijn Inleiding op de dienst)

De bloem van de pijn

Geplaatst op door
Beantwoorden

 

 


 1. Zondag 16 juli

De Evangelielezing voor deze vierde zondag van de zomer is uit Mattheüs 13, over de zaaier die uitgaat om te zaaien. Zaden vallen langs de weg, andere weer op de rotsbodem of op dorens. Maar er zijn er ook die vallen ‘op de góede aarde en hun vrucht afgeven.’
De gastpredikant in de Amsterdamse Oude Kerk is niet altijd goed te verstaan, en ik beluister in zijn uitleg de eerste keer: de zaden vallen in de bloedende aarde en een tweede keer: en de aarde bloeit. Het een sluit het ander niet uit, sterker nog: vult elkaar misschien aan en na afloop blijken meer mensen ‘bloedende aarde’ hebben verstaan. Volgens hen – en mij – is ‘bloedende aarde’ ook mooi, zeker als er zaad op tot bloei komt. We doen geen navraag en laten het mysterie van de bloedende aarde die tot bloei komt zo staan.

2. Maandag 17 juli

Vandaag wordt het Nationaal Monument MH17 onthuld, in Vijfhuizen, onder de rook van de opstijgende vliegtuigen van Schiphol. Er staan 298 bomen in de vorm van een herdenkingslint, voor elk slachtoffer een. En er is een veld met allemaal zonnebloemen, omdat het veld waarop de MH17 in Oost-Oekraïne neerkwam ook vol zonnebloemen stond. Bij het monument plaatsen Koning Willem-Alexander en koningin Máxíma samen met enkele kinderen ook zonnebloemen.
Ester Naomi Perquin, de Dichter des Vaderlands, leest een gedicht waarvan de eerste twee strofes luiden:

Wat je kunt: een boom planten in omgewoelde aarde, zien hoe de takken
naar de hemel reiken. Zon. Maan. De hemel die je zelf ooit hebt
vervloekt. Een zomerdag begraven. Door de tijd heen kijken.

Onder de boom staan als het waait, weten waarvoor te weinig woorden zijn.
Te weinig handen. Denken. Water geven. Zien hoe de stammen
langzaam dikker worden, het leven zich een uitweg bloeit.

Ook hier: goede, omgewoelde aarde en een leven dat zich een uitweg bloeit.

3. Dinsdag 18 juli

Tijdens de eerste van vier cursusmiddagen ‘Filosofie en de moderne kunstenaar 1900-2017’ van de HOVO in Amsterdam behandelt docent Katja Rodenburg het denken van Friedrich Nietzsche in combinatie met het werk van de Noorse kunstenaar Edvard Munch. Ze laat een onbekend werk van hem zien: De bloem van de pijn (1902-1903, zie afb. links). Het beeldt volgens Rodenburg uit hoe Munch de taak van de kunstenaar zag: hij bloedt en uit dat bloed komt een zonnebloem voort. Op zich al een bloem vol symboliek, met een donkere binnenkant en een stralende buitenkant. Hij reikt naar de hemel. Zon. Maan. Allebei, want ze kunnen niet zonder elkaar, zoals je in de voetsporen van Nietzsche mag denken. Het bloed van de pijn. De bloem van de pijn.