Tag archieven: AAA-serie

Horror, dat is en blijft het

Geplaatst op door
Beantwoorden

Bacon_VelasquezVolgens de programmatoelichting die Mark van Dongen schreef bij de compositie Three Streaming Popes van Mark-Anthony Turnage (1960), roepen de ‘striemende uithalen in de strijkers’ tegen het eind van het stuk herinneringen op aan Hitchcocks film Psycho. Maar er zijn meer gelijkenissen.

 

Het werk van Turnage (1988-’89) was op 15 en 16 januari geprogrammeerd door het Koninklijk Concertgebouworkest, dat het uitvoerde onder leiding van Otto Tausk. Op 15 januari in het kader van de AAA-serie, onder het thema ‘Angst’. En als er één thema is dat zo lijkt weggelopen uit de films van Hitchcock, dan is het wel angst.

Tijdens een aflevering van Rialto Filmclub de volgende dag viel mij op dat het daar niet bij bleef; getoond werd de documentaire Hitchcock/Truffaut van Kent Jones (2015). Hierin werd voortgeborduurd op het beroemde gesprek dat nouvelle vague-regisseur François Truffaut in 1962 had met Hitchcock en dat leidde tot zijn boek Le Cinéma selon Alfred Hitchcock. Nu legden Kent Jones en Serge Toubian een aantal cruciale passages uit de film en het boek voor aan een serie hedendaagse regisseurs.

Hitchcock_VertigoEén van de vragen was of zij het eens zijn met Hitchcocks idee van pure cinema. De meningen verschilden. De één vond dat dit zijn kracht was: elke film verwees naar zichzelf of hooguit naar een andere film van de meester, de ander zag in een still uit Vertigo in de haarknot van de vrouw duidelijk een verwantschap en verwijzing naar het schilderij waar de hoofdpersoon voor zit (zie foto).

Turnage heeft in zijn compositie drie schilderijen van pausen door Francis Bacon (Tate Gallery, Londen) tot uitgangspunt genomen: Pope I, Pope II (allebei uit 1951) en Study after Velázquez’ Portrait of Pope Innocent X (1953, zie foto hierboven). De paus die we bij Bacon herkennen, is Pius XII. Hij opent zijn mond alsof hij een decreet wil uitvaardigen, die weerklinkt in de gewelfde ruimte waarin hij zit. Over het schilderij druppelen bloedspetters, zoals we die ook in films van Hitchcock terugzien.

Mark-Anthony TurnageTurnage (zie foto) componeerde, net als Bacon schilderde, eerst een onderlaag, die hier bestaat uit verwrongen dansritmes die op mij overkwamen als Danses macabres en herinneringen opriepen aan Hitchcocks point of views: een stapeling van beelden. Een gezicht dat zich losmaakt uit het lichaam van een man, een onschuldige (innocent).

Met dit verschil dat Paus Pius XII niet onschuldig was. Het moge dan zo zijn, zoals iemand in de zaal meende, dat ‘men wel zegt’ dat Pius XII antisemiet was maar dat dit anders ligt. Let wel wie dit meende: paus Benedictus (2008). Dat hij wel degelijk schuld had, heeft Dirk Verhofstadt inmiddels overtuigend bewezen op grond van documenten uit het Vaticaan (Pius XII en de vernietiging van de joden). Horror, dat is en blijft het. In muziek en beeld. Maar vooral in het werkelijke leven.

Twee Vlaamse vrouwen

Geplaatst op door
Beantwoorden

Lieve JorisIk heb een haat-liefdeverhouding tot oorlogsverslaggeving. Die begon op de middelbare school. Voor het eindexamen Engels las ik A farewell to arms van Ernest Hemingway. Een boek van de grote, baardige macho die het er mij eerder om te doen leek de held te willen uitgangen dan dat hij woorden vond voor wat niet te beschrijven valt.

Had ik als overmoedig oordelende puber er weet van dat oorlogsverslaggeving nauw samenhangt met de dood willen tarten? Wist ik veel dat Hemingway later de hand aan zichzelf had geslagen? Misschien had ik dan genuanceerder geoordeeld. Wie zal het zeggen. Een held is Hemingway in ieder geval voor mij niet geworden. Een antiheld overigens evenmin.

Mijn idee van wat een held en wat een antiheld is, veranderde in één klap toen ik op de televisie een interview zag met eerst Els De Temmerman en later Lieve Joris (zie foto) – allebeide geboren na de dood van Hemingway.
Voor mij zijn het helden omdat zij beantwoorden aan de definitie die Susan Neiman aan het begrip gaf: ‘Een persoon die de dood trotseert en datgene doet wat hij juist acht.’

Els De Temmerman begon bij Artsen zonder grenzen, in Soedan. Daarna ging ze aan de slag als correspondent in Afrika. Zo was zij in Rwanda tijdens de genocide, in Oeganda toen er kinderen werden ontvoerd.
Lieve Joris heeft niet alleen Afrika maar ook het Midden-Oosten en later Azië als werkterrein; afgelopen seizoen vertelde ze erover tijdens een inleiding op één van de concerten in de AAA-serie van het Koninklijk Concertgebouworkest. Volgens Wikipedia heeft ‘Joris veel gereisd door landen waar de situatie vaak niet ongevaarlijk was en heeft haar belevenissen beschreven, waarbij ze een link legt tussen de gebeurtenissen in de levens van de mensen die ze heeft ontmoet en de politiek-sociale en culturele context.’

Lieve Joris geeft geen neo-kolonialistische waardeoordelen, maar probeert te achterhalen hoe volken zelf hierin staan zonder zelf overigens buiten schot te blijven. Dit geeft haar werk, samen met de context die ze biedt, in mijn ogen uiteindelijk een meerwaarde boven dat van De Temmerman.

Blog n.a.v. de 80ste verjaardag van het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (IAV) en een literaire avond met Lieve Joris en de Congolese schrijver Fiston Mwanza.  Over schrijven, ballingschap, reizen, passie, armoede en Congo naar aanleiding van de vertaling van Mujila’s debuutroman Tram 83. Aflevering 1 in een nieuwe reeks onder leiding van literatuurcriticus Margot Dijkgraaf. Openbare Bibliotheek Amsterdam, 8 december 2015, 20.00 uur.