Il Boemo

Op Picl is nog tot 15 april 2024 de biopic van Petr Vaclav over de Boheemse componist Josef Mysliveček te zien onder de titel Il Boemo (De Bohemer). Niet de minsten spelen daarin mee. Zoals countertenor Philippe Jaroussky, die we opeens ontwaren tussen de zangers. En op de aftiteling komt de naam van hoornist Erwin Wieringa voorbij. Hij speelt een solopartij in een opera-aria die wordt gezongen door het personage La Gabrielli, een prima donna in Myslivečeks tijd.

Het beeld van prima donna-gedrag wordt in de film bevestigd, net als het begin ervan met een armlastige componist van hemelse muziek die woont en werkt op een zolderkamertje in Venetië. Muziek? Ach nee, de huisbaas raadt hem aan om in zaken te gaan. Maar hij is verkocht als een leerlinge hem meeneemt naar de opera, omdat de loge waarin haar familie zit anders maar leeg zou zijn. Ze zoekt meer toenadering. Ze wil een libretto voor hem schrijven en met hem trouwen om een gearrangeerd huwelijk te ontlopen.

Hij gaat met haar, en met tal van andere vrouwen naar bed. Dat levert veel expliciete seksscènes op. Zo geeft Vaclav ons een kijkje in een decadente maatschappij. Maar ook anderszins in wat er toen op cultureel gebied gebeurde. Zo ontmoet Mysliveček in Bologna de kleine Wolfgang Amadeus Mozart, die op een Hammerklavier aan de haal gaat met een thema van de Bohemer. Tot verbijstering van de componist, die zijn talent (h)erkent. Dat Mozart wel wat erg vroegrijp wordt voorgesteld mag de pret niet drukken. Niet in verband met hem overigens maar in het algemeen is er aandacht voor veel en lekker eten en voor fecaliën. Van Mozart weten we het, maar hier moet het decadente onderstrepen.

Gelukkig is er ook veel aandacht voor veel en mooie, soms ontroerende muziek, uitgevoerd door het barokorkest Collegium 1704 onder leiding van Václav Luks. Muziek van uiteraard de hoofdpersoon, maar ook van andere componisten in volledige takes.

De karakters worden goed uitgewerkt en alle losse eindjes worden afgehecht. Zowel die karakters als de muziek zelf ontwikkelen zich. De muziek wordt melodieuzer en emotioneler, zegt Mysliveček zelf. Hij maakt het allemaal niet helemaal meer mee, want hij heeft syfilis opgedaan en loopt met een gezichtsmasker om de vervormingen van zijn gezicht te maskeren.

Jammer is dat slechts een paar aria’s tegen het slot worden ondertiteld. Waaronder de autobiografisch geladen, beroemde aria Ridenta la calma die door Mozart is gearrangeerd voor zangstem en piano.
Deze aria’s en andere muziek van hem aanhorende, is het te hopen dat – al dan niet in de slipstream van deze film – sommige werken van de Bohemer weer eens wat vaker in de concertzalen gaan klinken. Het is de moeite waard tussen alle (her)ontdekkingen van kleine meesters die nog steeds worden gedaan. En de film? Die verdient meer dan de veelal negatieve recensies die ik tot nu toe voorbij zag komen. Kijken dus. En luisteren. Ook naar de cd die van de soundtrack is verschenen.

https://picl.nl/films/il-boemo/
Van de soundtrack is een cd verschenen: https://www.classicalmusicdaily.com/2023/07/il-boemo-motion-picture-soundtrack-info.htm

Theodora van Händel in NTR ZaterdagMatinee

Theodora_NTR ZaterdagMatineeIn mijn boekenkast staat een boekje over de geschiedenis van het oratorium van E.W. Schallenberg, waarin ook enkele pagina’s worden gewijd aan Händels voorlaatste oratorium (1749): Theodora. Het gaat over de geschiedenis van een christin die slachtoffer is van de christenvervolgingen in het vierde-eeuwse Antiochië onder Diocletianus en uiteindelijk uit de kerker wordt bevrijd door Didymus. Samen met hem sterft zij de marteldood. Volgens de auteur van dit boekje ‘zijn er te weinig tegenstellingen, vooral in tempo; het langzame overheerst te zeer’.

Wie gisteren naar het NTR ZaterdagMatinee ging met dit beeld, kwam bedrogen uit. Het waren niet zozeer de langzame tempi die opvielen, als wel de ingetogenheid van met name van de tweede en derde akte die indruk maakte en beklijfde. En dat komt niet alleen Händel toe, maar ook de Frans-Amerikaanse dirigent William Christie die deze sfeer uit de noten naar boven haalde en benadrukte.

Maar gelukkig had de auteur van mijn boekje ook oog voor de ‘solozangen met bijzonder verzorgd accompagnement, terwijl ook de vaak onderschatte koren aparte schoonheid bezitten’. Dat kun je wel zeggen. En ook hier gold: wat een solisten, waarbij de sporadische uithalen van tenor Kresimir Spicer met de mantel der liefde kunnen worden bedekt. Ze zijn hem vergeven.

Om de koorzang extra naar voren te halen, belangrijk als deze is, haalde Christie de ruim twintig leden van het koor van Les Arts Florissants letterlijk naar voren, tot voor het orkest. Dat gaf, met de actie die de solisten ten toon spreidden, aan de uitvoering iets van een semi-scènische opera. Teruggrijpend op de enscenering van Stephen Langridge in het Parijse Théâtre des Champs-Elysées.
Het orkest verrichtte wonderen van schoonheid. Zoals een fagot extra oplichtte, prachtig kleurde en zo een extra accent aanbracht: magistraal.

Terug naar mijn boekje en de solisten. De auteur noemt onder meer het slotduet van Theodora (Katherine Watson, sopraan) en Didymus (Philippe Jaroussky, countertenor). Dat klonk inderdaad als was het ‘overgoten van bovenaardse glans’. Maar dat gold eigenlijk meteen al vanaf de eerste inzet van Didymus, een solo gezongen passage waarbij de uitverkochte zaal de adem inhield. En vergeet het eerste duet niet! En de andere solisten: mezzosopraan Stéphanie d’Oustrac (Irene, gezellin van Theodora), bas-bariton Callum Thorpe (stadhouder Valens) en tenor Sean Clayton (bode).

Een enorme ovatie kon niet uitblijven. En terecht. We hebben Theodora naar waarde leren schatten. Mede dank zij een grandioze uitvoering.