Tag archieven: estheticisme

Symproviseren of een mens lenen?

Geplaatst op door
Beantwoorden

Je leert jezelf beter kennen in de ontmoeting met anderen, in de ontmoeting met  boeken en in wat anderen daarover schrijven. De bibliotheek is daar de uitgelezen plek voor.

1.
Op zaterdag 26 januari jl. deed ik in het filiaal van mijn bibliotheek mee aan wat de kunstenaar en filosoof Erik Hagoort ‘symprovisatie’ noemt: met een klein groepje mensen hardop denken en tegelijk schrijven. We deden het in schriftjes, die (als het kunstwerk dat zo ontstond) aan de Openbare Bibliotheek Amsterdam worden geschonken. We deden het unverfroren, associatief van het ene op het andere thema springend en ze zo aaneenrijgend. Het ging diep en op een gegeven moment voor mij, introverteling, te open.
Ik merkte, dat ik me er met een grapje vanaf maakte en de pen neerlegde en verder alleen luisterde. Maar misschien zullen eventuele toeschouwers, als zo’n ‘symprovisatie’ hier of elders wordt herhaald en zij erbij aanwezig mogen zijn, dit ook als een al dan niet waardevol, in ieder geval opvallend, onderdeel van het kunstwerk beschouwen. Net als de blakend witte pagina’s in mijn schriftje. Wie zal het zeggen.

2.
Drie weken later las ik in het boek Leven in de Waagschaal van Wessel ten Boom een rake omschrijving over de mij zo geliefde Bijbelse Psalmen: ‘de rauwheid van Israëls psalmen’ (p. 18). Ja – ik houd ervan. Niet alleen van de Psalmen an sich, maar ook van rauwe kunst en literatuur in het algemeen. Van kunst die weet te schuren, te raken. En van interpretaties daarvan die er wat van het waarom oplichten en niet verzanden in wat Ten Boom (die bij leven en welzijn straks weer een cursus over literatuur voor het Leerhuis Amsterdam Tenach en Evangelie hoopt te kunnen geven) ‘estheticisme en dagdromerijen’ noemt. Soms is iets gewoon te wáár om mooi te (kunnen) zijn. Je moet zoiets bevechten, in de waagschaal durven stellen. Overdenken, van links en rechts bekijken, van onder en van boven. Dat lukt mij al ‘symproviserend’ minder, hoewel ik mezelf er wel beter door heb leren kennen (wat niet de eerste doelstelling is): een grapje maken als het me te dicht bij komt.
Misschien wél als ik een mens leen – ook zo’n mooi initiatief van sommige bibliotheken: de Mensenbieb, waar je voor een moment een ‘levend boek’ leent. Je mag alles vragen – dat mag bij het ‘symproviseren’ niet, vragen stellen –, maar je hoeft geen antwoord te geven, net zomin als je dat bij de ‘symprovisatie’ hoeft te doen. Immers: ‘muziek stelt geen vragen. Muziek geeft geen antwoorden’ (Hagoort). Misschien lukt dat me beter?

3.
Ik krijg – verrassing! – de bewerkte versie van de voordracht die Erik Hagoort hield tijdens de verdediging van zijn doctoraat in de kunst (13 oktober 2017, Antwerpen). Ik lees het slot:

‘Op het punt staan iets tegen iemand te zeggen.
Inademen, iets kunnen gaan zeggen,
maar er van af zien.
Weer uitademen, zonder te spreken.
Zeggen als een ademtocht zonder woorden,
zonder vorm, zonder vervoering,
maar wel met een richting: naar jou toe.’

Het was goed zo. Dank je wel, Erik, dank je Wessel. Dank je wel openbare bibliotheek.

Afb. links ontleend aan de website van Erik Hagoort: http://www.erikhagoort.nl/Erik_Hagoort_NL_thuispagina.html

Sytze de Vries 70 jaar

Geplaatst op door
1

Sytze de Vries‘Ik maak er zelf geen feest van, maar als ze een feest willen, houd ik dat niet tegen’ zei Sytze de Vries toen hij 25 jaar predikant was. Dat is nu wat anders: op 18 oktober a.s. vindt, rond zijn liederen en teksten ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag (15 augustus 2015) het zevende Oecumenisch Liedfestival plaats.
Naar aanleiding van dit heuglijke feit herplaats ik hier gedeelten uit een interview dat ik in 1997 met hem had voor Horizon. Aangevuld met recente ontwikkelingen.

‘Professor Honders zei na een proefpreek: “Je hebt het charisma van de taal ontdekt, maar wees daar voorzichtig mee.” Later heb ik pas gesnapt wat hij bedoelde.’
De Vries moet erkennen dat hij tijdens zijn studie in Groningen niet veel heeft geleerd. Pas toen Beker hem op het werk van Gunning wees, werd het spoor uitgezet wat kenmerkend voor zijn predikantschap kan worden genoemd: de maatschappelijk-literaire exegese die tot liturgie leidt.

Peize en Purmerend
ZIjn eerste gemeente was Peize, waar hij van 1972 tot 1981 heeft gestaan. Aan de ene kant bestond de (kerkelijke) bevolking uit import en aan de andere kant uit zo’n vijfduizend vrijzinnigen die de dominee alleen riepen als ze hem nodig hadden: bij trouw en rouw.
De kerkenraad zocht een jonge predikant die iets nieuws wilde beginnen. ‘Het was een leuke tijd. Er was een groep van twintig catechisanten die in de pastorie op zolder bleven slapen, al woonden ze zo wat om de hoek. Ik voelde mij er als noordeling [Sytze de Vries werd in 1945 in Leeuwarden geboren, EvS] thuis. Iedereen zei je op straat gedag.’
Dat laatste ging in zijn tweede gemeente, Purmerend even door: ‘Ik bleef iedereen gedag zeggen, tot ik dacht: “Ze moeten wel denken dat die vent gek is geworden”.’ Voor de rest was deze periode, van 1981 tot 1986, een heel andere tijd. Een andere streek ook, die volgens De Vries ‘het smoel van Drenthe mist. Purmerend bestaat uit populieren en beton. Pastoraal was het ook anders. Was in Peize zelfmoord aan de orde van de dag, hier kwamen relatieproblemen voor.’

Radio en televisie
In Purmerend raakte Sytze de Vries ‘aan de man.’ Via hem kwam hij bij de IKON en later de NCRV terecht, waar hij tien jaar de rubriek het Lied van de week presenteerde. Hij schreef er zelf ook liedteksten voor.
Gedurende anderhalf jaar heeft Sytze de Vries louter en alleen radio- en televisiewerk gedaan. Hij zei zijn werk in Purmerend vaarwel, vroeg de status van emeritus-predikant aan en ging in Amsterdam wonen. ‘Ik kende Willem Vogel al door mijn werk voor de bundels Zingend geloven. Via hem kwam hij in 1986 in de Sweelinckcantorij terecht.
Toen de predikant van de Oude Kerk, ds. Van Beusekom, wegging, kreeg De Vries voor twee jaar 1/4 predikantsplaats. Na twee jaar werd dit omgezet in een halve formatieplaats voor onbeperkte tijd. De Vries was uiteindelijk van 1988-2005 als predikant verbonden aan de Amsterdamse Oude Kerk.

Amsterdam
Als kritiekpunt op de liturgie die binnen de Oude Kerk wordt gevierd, wordt wel aangevoerd dat als je niet oppast deze in estheticisme verzeilt raakt. Sytze de Vries reageert een beetje fel als hij zich afvraagt of ‘het mooiste voor de Here God dan niet goed genoeg is? Als het maar geen formalisme wordt. De liturgie mag de dienst niet gaan beheersen, met als gevolg een onnozel preekje. Voor deze plek is de vorm, die staat in de traditie van de ongedeelde kerk, de beste. Ik zie liturgie als een uiting van pastoraat; mensen moeten in de liturgie kunnen wonen. En dat mag best groots zijn.’

Poëet
Door zijn werk voor radio en televisie krijgt De Vries ook een landelijke pastorale functie toegemeten. Opvallend is dat zijn liedtekst ‘Zo lang wij adem halen’ zijn meest gezongen lied blijkt. Het roert bij mensen een andere snaar aan dan de Barthiaanse liedteksten uit het Liedboek voor de Kerken (1973). ‘Deze gaan veel meer uit van Gij-Hij in plaats van ik en wij. En in die ontmoeting moet het gebeuren. Als kerk kun je de confrontatie individu-gemeenschap gewoon niet uit de weg gaan.’ Waarmee wij naar mijn gevoel waren aangekomen bij Sytze de Vries’ stokpaardje. ‘O ja?’, reageert hij, ‘dat geeft nog nooit iemand tegen mij gezegd, maar het klopt denk ik wel.’

Hij wil niet door het leven gaan als de man die alleen maar liederen en teksten schrijft, al zijn in het nieuwe Liedboek honderdtwintig liederen, vertalingen en liturgische teksten van zijn hand opgenomen. Die wens is uitgekomen. De website van Sytze de Vries’ werkplaats De Vertaalslag vermeldt dat hij theoloog is (‘geeft lezingen en cursussen’), predikant (‘gaat voor in kerkdiensten door het land’), tekstschrijver (‘ook op aanvraag’), dichter en publicist (‘van bundels’). Een veelzijdig mens met aandacht voor het sociale en het creatieve.

http://www.sytzedevries.com/