Europa ontwaak!

Edy Korthals AltesOver ruim een maand zijn er verkiezingen voor het Europese parlement. In het kader daarvan plaats ik hier iets ingekort een recensie die ik voor Quadraatschrift (oktober 2002) schreef over een boek van Edy Korthals Altes (zie foto) opnieuw.

Jaren geleden heb ik hem een keer gehoord, in een lezing voor Kerk & Vrede in Utrecht. In de pauze sprak hij me aan. Wat hij zei, heeft een onvergetelijke indruk op mij gemaakt. Eigenlijk om dezelfde redenen die ook doorschemeren in zijn boek Europa ontwaak! Over de noodzaak van spirituele vernieuwing: Edy Korthals Altes spreekt je persoonlijk indringend, maar ook stimulerend aan.

Hij vraagt op de man of vrouw af: ‘Wat doe jij met je kennis, jouw mogelijkheden, je gehele hart en ziel, op dit cruciale moment?’ Daarom ben ik het met Bob Goudswaard in het voorwoord eens, dat je ‘dit boek dan ook in de handen van veel mensen en gespreksgroepen’ wenst.

De gedesoriënteerde mens
Als een refrein komt door het (eerste deel van het) boek, ‘De gedesoriënteerde mens’, terug dat we een nieuwe oriëntatie moeten vinden op:

1. de mens (onszelf, de anderen, de samenleving)
2. de materie (ons bezit, goederen, geld etc.)
3. de natuur (respect voor het leven in al zijn vormen).

Niet voor niets staat Zadkine’s beeld De verwoeste stad op het omslag: ‘het hart’ of ‘de ziel’ is volgens Korthals Altes aangetast.

Spiritualiteit
In het tweede deel, ‘Spiritualiteit’, treedt de auteur in de voetsporen van Jacq. Delors, die opriep ’te zoeken naar een hart en ziel voor Europa’. De auteur vindt dit in het christelijk geloof en met name in het transcendentie, ‘de levende relatie tot God’. Daarbij wijst hij op de ‘zachte krachten’ van het geloof, die hij als ambassadeur in Polen heeft ervaren en op de ‘beslissende en sterk positieve rol’ die religie vervulde bij de val van het communisme in de DDR en de vreedzame machtsoverdracht in Zuid-Afrika.

Hoe vertalen we mooie woorden?
In het derde deel van het boek, ‘Hoe vertalen we mooie woorden in een harde werkelijkheid?’, verwoordt Korthals Altes enkele bezwaren tegen de globalisering: ‘Een groeiende verdeeldheid van de samenleving en uitsluiting van steeds meer mensen uit het arbeidsproces’. Alleen ‘op basis van intensieve samenwerking tussen de religies [is er] hoop, dat het voortschrijdend proces van de-humanisering in onze samenleving gekeerd kan worden’, aldus Korthals Altes.

De vraag is kortom: Adam, waar ben je, terwijl Europa ten onder dreigt te gaan?