De artistiek leiders van het Festival Oude Muziek in Utrecht, Xavier Vandamme en Jed Wentz, hebben het in een interview met Pieter Lucassen in het Tijdschrift OudeMuziek (TOM, 2/2015) over de vraag hoe Engels de Engelse consortmuziek eigenlijk is. ‘We weten dat er rond het begin van de zestiende eeuw buitenlandse gambaspelers aan het Engelse hof werkzaam waren (…). Wellicht waren het Sefardische joden.’

Een naam is in ieder geval bekend. Van een violist: Thomas Baltzar (zie afb., zittende figuur links). De violiste Monica Huggett noemde hem bij naam en toenaam in een interview in het tijdschrift Early music today (mrt./apr. 1994): ‘Zigeuners, joden en Italianen speelden meerstemmig, wat van de lira da braccio kwam [een vedel met bourdonsnaren, vS]: die lui konden zingen en zichzelf begeleiden.’

Baltzar (ca. 1630-1653) werkte in Engeland en was volgens recente publicaties de voorloper van de Italiaanse vioolvirtuozen die aldaar rond het eind van de zeventiende eeuw werkzaam waren. Ook de verkapte meerstemmigheid uit de solosonates voor viool en cello van Joh. Seb. Bach kunnen volgens recente uitgaven van het werk van Baltzar (althans wat daarvan bewaard is gebleven) worden teruggevoerd op de techniek van deze van origine Duitse componist.

Deze techniek kon Ernst Hermann Meyer in zijn artikel over Baltzar in de gezaghebbende encyclopedie Die Musik in Geschichte und Gegenwart niet herleiden: ‘Over een bijzonder ontwikkelde virtuoze viooltraditie juist in Lübeck is niets bekend (…). Gerald Hayes brengt Baltzars kunst in verband met de zeer intensieve viooltraditie die van Polen, via Pruisen naar de Hanzesteden doorwerkte.’

Inmiddels is bekend dat deze traditie wortelt in de Poolse volksmuziek en in de klezmer-traditie.

Gebaseerd op een hoofdstuk uit mijn boekje Dialoog in muziek (1997), dat nog antiquarisch verkrijgbaar is.