‘Het geheim is’ volgens fotografe Marilyn Silverstone ‘dat je je leven doorloopt zonder het teveel te analyseren.’ Niet dat je zonder analyseren tot zelfkennis kunt komen, maar naarmate je te diep graaft, word je – net als de hoofdpersoon in Selma Lagerlöfs verhaal De weg tussen hemel en aarde – ‘steeds somberder en mistroostiger.’
Wat je op weg kan helpen, is een spiegeling aan een soortgelijke weg zoals bijvoorbeeld Dante die beschreef in zijn Divinia Commedia. De deuren worden voor hem geopend met een zilveren (inzicht) en een gouden sleutel (het ontsluiten van het hart voor de liefde).
Maar toch kwam ik, al lezende in de Divinia Commedia, niet uit het dal waarin ik, steeds somberder en mistroostiger en mezelf teveel analyserend terecht was gekomen.

Dat gebeurde wel op een avond tijdens een moment waarop ik aan tafel zittend, als in een flits de vormen van kennis zoals Spinoza ze beschreef doorzag en daarin een uitweg vond.
Spinoza omschreef in zijn Ethica het begrip ‘kennis’ op drie manieren. Eerst als ratio, de eerste sleutel van Dante: inzicht. Voorts als intuïtief weten. En uiteindelijk in het kennen van God. Een kennen als in een relatie – zoiets als het oud-Nederlandse woord ‘bekennen’ uitdrukt, seksuele omgang hebben met. Het gaat er dan niet om of ik jezelf door en door, tot op het bot kent, maar dat je je gekend weet.

Het is als in het verhaal van Selma Lagerlöf, enkele zinnen na de hiervoor geciteerde: ‘Plosteling kwamen de eerste zonnestralen aangesneld om de zwarte lettertjes’ van in dit geval Spinoza’s Ethica te vergulden. Op dat beslissende moment keerde het negatieve, slechte en sombere zich in positieve zin ten goede. Vanaf dat moment ook vergezelt Spinoza mij en is een licht op mijn pad.

Bij het verschijnen van de Taschen-uitgave met een selectie van teksten uit Dantes Divina Commedia en afbeeldingen van William Blake (zie afb.).