Wie de spotprentjes van de Deense filosoof Søren Kierkegaard (1813-1855) kent, weet hoe laat het is: een zowel kromme als holle rug vormen het mikpunt. Ook in een tamelijk recent boek over hem (Peter Thielst: Het verhaal van Søren Kierkegaard) staan ze weer. Zonder dat, bevreemdend genoeg, de auteur ook maar in de verste verte verder aandacht aan deze vervormingen besteedt.
Hoe anders is dat in een schitterende biografie over Kierkegaard uit de jaren veertig van de vorige eeuw, van de hand van de Deense schrijver Johannes Hohleberg. Hij gaat niet alleen in op de karikaturen van Kierkegaard met “zijn kromme rug, zijn dunne benen, zijn scheve gang”, maar ziet ook de wezenlijke beslissingen in Kierkegaards denken en doen volledig in het verlengde van zijn misvormingen en de spot die hiermee is gedreven.
Om te beginnen is het opvallend dat Kierkegaard in zijn eigen werk vergelijkingen maakt, die niets aan duidelijkheid te wensen overlaten. Hij heeft het over mensen die “zich kromden als wormen”, over mensen die zich tot doel hebben gesteld “een gebochelde nachtwaker, een smidsknecht met scheve benen tot een mens met recht lijf en rechte leden te maken”. En zo is het in zijn eigen leven ook altijd gegaan, tot het eind toe toen zijn zwager hem toebeet: “Jou scheelt werkelijk niets anders dan je oude dwaze gewoonte om met een kromme rug te zitten. Van die houding, waarin je zit, moet iedereen wel ziek worden. Strek je rug maar eens en ga rechtop zitten, dan is je ziekte voorbij, dat kan ik je verzekeren”. Kierkegaard schijnt hem niet met zijn beroemde scherpe tong te hebben geantwoord, maar alleen maar te hebben gekeken met ogen die – zegt een getuige – “een rijkheid van ziel uitstraalden, die een onuitwisbare indruk achterlieten”.
Zo is het ook met zijn werk, dat tot op de dag van vandaag wordt herdrukt. Want er was hem, schreef hij zelf, “één ding gegeven: een voortreffelijk verstand, vermoedelijk, opdat ik toch niet gehéél weerloos zou zijn”.
Overgenomen uit: Wervelingen, uitg. van de Vereniging van scoliosepatiënten, lente 2002, p. 18 (http://www.scoliose.nl). Hier herplaatst met het oog op twee avonden o.d.t. ‘Kierkegaard, kunstenaar en/of christen’ van het Leerhuis Amsterdam Tenach en Evangelie, op 5 en 19 november 2013 in de Thomaskerk, Pr. Irenestraat 36, Amsterdam (http://www.leerhuisamsterdam.nl).