Afgelopen zaterdag hield Maarten van Buuren (foto links) een lezing over het eerste gebod (‘Ik ben de Here uw God’) volgens Spinoza. Hij deed dat in het kader van het tweede jubileumweekend van de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) in Leusden. Hierin ging hij onder meer in op de drie vormen van kennis die Spinoza onderscheidt: waarneming – rede – intuïtie.
Het viel mij op dat hij het laatste begrip uitlegt als ging Spinoza uit van de hedendaagse invulling hiervan. Met een beetje Sartre erover heen: het naar de voorgrond brengen, datgene wat te ver in het bewuste is weggestopt weer naar boven halen. Intuïtie is volgens Van Buuren een geestelijke oefening, een geesteshouding als hexis (ἕξις) bij Aristoteles.
Het is altijd leuk om een andere kijk op iets te krijgen. Maar om nu te zeggen, zoals Erno Eskens (programmadirecteur van de ISVW) deed, dat Van Buuren met zijn boek over Spinoza (Spinoza, vijf wegen naar de vrijheid) – en er volgen er meer, begreep ik – een nieuw standaardwerk over hem heeft geschreven gaat mij wat te ver.
Ik hou het voorlopig bij de definitie die Jan Knol (foto rechts) over intuïtie in één van zijn boeken over Spinoza gaf. Het gaat er bij Spinoza’s intuitie om ‘alle afzonderlijke dingen te zien in het licht van de eeuwigheid’, het gaat erom ‘dat we in een flits zien dat alles en iedereen een bepaalde verschijningsvorm is van de ene substantie, God.’
De proef op de som kan worden genomen aan de hand van bovenstaand kunstwerk dat te zien is op de tentoonstelling Once in a Lifetime in de Amsterdamse Oude Kerk. Het is een video-projectie van de Israëlische kunstenares Yehudit Sasportas. Volgens het boekje bij de tentoonstelling is ‘de relatie tussen het bewustzijn en het onderbewustzijn een belangrijk motief in haar werk.’ Het videowerk doet meer denken aan Van Buurens omschrijving van intuïtie bij Spinoza, dan aan die van Knol. Maar iedereen wordt door de Stichting Oude Kerk en het Humanistisch Verbond uitgenodigd daarover zelf te reflecteren. Bijvoorbeeld op zaterdagen om 11.00 en 13.00 uur tijdens een Wandelgesprek.Thuisgekomen na het weekend over ‘De privésfeer & religie’ las ik dat Jan Knol op Hemelvaartsdag is overleden. Zijn boeken staan op een rijtje in mijn boekenkast. Ik grijp er met enige regelmaat naar. Nu in de trieste wetenschap dat er geen meer aan zal worden toegevoegd. Zijn nagedachtenis zij tot zegen.
Once in a Lifetime
12 mei t/m 28 augustus 2016 in de Oude Kerk, Amsterdam
http://www.oudekerk.nl/nl/programma/kalender/once-in-a-lifetime
http://www.humanistischverbond.nl/once-in-a-lifetime-tentoonstelling
Op dinsdag 10 mei a.s. is er tussen 19:00 en 20:00 uur gelegenheid tot afscheid nemen van Jan Knol in het Kompas in Smilde. De dag erna wordt om 11.00 uur in de Koepelkerk, ook in Smilde een afscheidsdienst gehouden. Voorafgaand aan deze dienst is er vanaf 10.15 uur gelegenheid tot condoleren.
Adres Koepelkerk en het Kompas: Veenhoopseweg 12 B, Smilde
De begrafenis vindt plaats in besloten familiekring.