Parallellisme wordt het wel genoemd. Zoals de twee kromme lijnen die met elkaar wandelen op het schilderij MWMW (2013) van de Amsterdamse kunstenaar Jan van der Ploeg (1959). Maar het gaat wél om één schilderij. Zoals het – om die vergelijking uit te werken – bij het werk van de filosoof Spinoza om één werkelijkheid (lichaam en geest) gaat.

Er zijn wel verschillen. Niet alleen vanuit het oogpunt van aanvulling of tegenstelling. Als je goed kijkt, zie je diepte. Daarom is ‘niveaus’ misschien een beter woord dan parallellisme. De lijnen lopen niet alleen naast elkaar, ze komen ook met elkaar overeen. Of zoals Spinoza schreef:

De orde en het verband tussen de ideeën is gelijk aan de orde en het verband tussen de dingen (Ethica III, prop. 52, comm.). Of:

Het lichaam kan de geest niet tot denken aanzetten en de geest het lichaam niet tot beweging, rust of – indien dit bestaat – iets anders (Ethica III, def. 3).

Het effect bij het kijken van de schilderijen van Van der Ploeg komt overeen met de omschrijvingen van Spinoza: het is zowel een fysieke ervaring als een geestelijk: wat zie of lees ik nu eigenlijk?

Geometrische kunst of filosofie, de verbeelding voorbij en door intuïtie aangeraakt.

Jan van der Ploeg: MWMW, schilderijen. Van 8 juni t/m 13 juli 2013 te zien bij Galerie Gerhard Hofland, Bilderdijkstraat 165-C, Amsterdam (http://www.gerhardhofland.com).