Muziekrecensent Christo Lelie schrijft in een recensie van een concert van pianiste Valentina Lisitsa (in: Trouw, 21 maart 2014), dat ‘zij tussen de stukken geen applaus wilde nemen en Beethovens laatste noot [van de Sonate pathétique, vS] direct liet volgen door muziek uit de film The Piano van Michael Nyman’. Lelie vroeg zich af waarom. Deze vraag brengt mij terug naar twee concerten: door organist Klaas Hoek in de Grote Kerk van Harlingen (1984), en dirigent Antal Dorati met het (inmiddels Koninklijk) Concertgebouworkest een jaar daarvoor.

Klaas Hoek legde ook de verbinding tussen twee stukken, als het ware over de tijd heen die hen scheidt: Principal sound (Prestant-klank) van Morton Feldman, en het koraal Ich ruf’ zu dir, Herr Jesu Christ uit Das Orgelbüchlein van Joh. Seb. Bach. Het was verbijsterend de roep om vrede van beide componisten zó te ervaren. Heden en verleden vielen samen gericht als ze waren op de toekomst. Als luisteraar kreeg ik het gevoel dat Bach een tijdgenoot was, en dat de inkt van zijn stuk nog nat moest zijn.

Het tweede voorbeeld betreft de combinatie van Threnos van Krzysztof Penderecki met Die Schöpfung van Joseph Haydn. Dit werd in het programmaboekje uitgelegd als een demonstratie tegen de bewapening en een oproep voor vrede. Threnos, een klaagzang voor de slachtoffers van Hirosjima, geeft de ledige wereld na de verwoesting weer. Die Schöpfung schildert ook een lege wereld, maar dan in afwachting van iets goeds en zinvols. Deze programmering was een oproep om de wereld niet ten onder te laten gaan, maar de schepping te helpen voltooien. 

Iets soortgelijks moet Valentina Lisitsa ook hebben bedoeld.

Gebaseerd op het artikel ‘Een nieuwe verstandhouding tussen oude en moderne muziek’ in: De Paukenslag, uitgave van de Vrienden Frysk Orkest (december 1986), p. 4-6.