Malevitsj en Badiou

Malevich_Breed wit kruis op grijsHet zijn in de visie van de filosoof Alain Badiou allemaal oevers van één rivier: politiek, kunst, wetenschap en liefde. Ze worden bijeen gehouden door wat Badiou evenement, waarheid en trouw noemt.

 

 

Er is in het denken van Badiou vooral plaats voor iets revolutionairs, iets adembenemend nieuws (een evenement). De waarheid voltrekt zich ná het evenement, na de revolutie. Als een proces. Het voltrekt zich in de manier waarop degene die het evenement overkwam er trouw aan blijft, zich opnieuw verhoudt tot de wereld, in de weg die hij/zij vervolgens gaat.

Wat de kunst betreft wees Badiou op het eerste volledig geometrisch-abstracte schilderij: Het zwarte vierkant van de Russische schilder en theoreticus Kazimier Malevitsj. Hij heeft er ten tijde van de Russische revolutie (een evenement!) verschillende versies van gemaakt en schilderde (in 1921) ook een Zwart kruis. Nog later heeft hij een Wit vierkant op witte achtergrond geschilderd (zie afb.).
Badiou gaat hier op een utopische wijze op in in zijn boek De twintigste eeuw (2005): “het verschil tussen achtergrond en vorm en vooral het ontbrekende verschil van wit tot wit, het verschil van Hetzelfde, dat we het vervagende verschil kunnen noemen” (p. 78). Het wit op wit staat voor Badiou voor het minimale verschil dat een antwoord kan zijn op het gevaarlijke ideaal van een gedeelde identiteit die mensen uitsluit. Of – zoals Badiou in hetzelfde boek zegt: “de menselijkheid is meerduidig, de bovenmenselijkheid is eenduidig” (p. 206).
De aandacht voor verschillen, voor anders-zijn leidt er volgens Badiou alleen maar toe dat we de waarheidsvraag (die als gezegd na het evenement komt) en het universalisme van de waarheid uit het oog dreigen te verliezen.

Dat wij dit met Badiou de komende tijd mogen overwegen bij de grote Malevitsj-tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam. En wie weet nog zoveel meer.

Gebaseerd op een lezing over Alain Badiou die ik op 13 mei 2008 hield in de Thomaskerk te Amsterdam. 

 

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.