Heb ik net tegen iemand op twitter, die vroeg of hij nu dit of dat boek moest aanschaffen, geantwoord dat hij ook allebei kan kopen en ze dan met elkaar in gesprek kan laten gaan, overkomt me het zelf: een hoofdstuk uit Van Hoofd tot Hart van Alan Morinis (uitg. Mastix Press), dat ik ter recensie kreeg aangeboden van NBD Biblion, ging een dialoog aan met maar één zinnetje uit Thomas Verbogts schitterende, nieuwe boek Als je de stilte ziet (uitg. Nieuw Amsterdam).

Het hoofdstuk waar ik op doel, gaat over ‘Weinig spreken’. Daarin lees ik dat er van ons wordt ‘gevraagd het gebabbel zoveel mogelijk te beperken’. Dat is maar leeg geklets, ‘een grote verspilling van tijd en gebruik van hersenen’. Nee, stilte ‘bouwt derhalve, en onthult tegelijkertijd, onze innerlijke wereld en de oneindige spirituele schatten die in ons verborgen zitten’.

Even verderop lees ik bij Morinis, dat conversatie ons verbindt met andere mensen. We zijn niet langer alleen met onszelf. Een tussenweg zou zijn, ‘kort en bondig te spreken, met duidelijke en afgemeten woorden, en niet meer dan dat’.

Weg dichterlijke spraak? Het is niet alleen, of misschien zelfs primair conversatie die verbindt, maar – is mijn ervaring – stilte. Dat blijkt ook uit wat Thomas Verbogt schrijft over de vriendschap tussen de ik-persoon en Virginia, Ginie Terhaaf. Op een gegeven moment (Verbogt heeft het vaak over onvergetelijke momenten) liggen ze op bed tegen elkaar aan. En dan schrijft hij: ‘We kunnen lang tegen elkaar aan liggen zonder iets te zeggen. We hebben nooit tegen elkaar gezegd dat we lang niets hoeven te zeggen’. Niet op een dichterlijke manier en al helemaal niet kort en bondig, wat hier minder zou passen. Nee, ze voelen het in stille verbondenheid.
Ze raken elkaar niet aan, maar de stilte heeft ze aangeraakt. ‘Witte stilte met licht erin’, zegt Ginie. Het is de stilte die ze voorzichtig vasthoudt, ‘het is een stilte die heel ver van woorden is’. Het is de stilte van innige verbondenheid. Ze waren ‘geen mensen voor (…) doodlopende woorden’.

Verbogt heeft het beter gesnapt, kan het beter onder woorden brengen dan Mussarnik Morinis.[1] Poëtisch, ja – dat wel gelukkig. Net als overigens dat schitterende eufemisme ‘ouwenelen’ dat in de vertaling van Henri Jules Vogel van Morinis’ boek terugkomt…

[1] Mussar (ethiek) is een traditie van toepasbare wijsheid binnen het jodendom, die is ontstaan in het negentiende eeuwse Litouwen en in Nederland bekendheid kreeg door toedoen van onder meer Daniel Beaupain.