Afgelopen week vielen mij drie dingen toe die ik in deze blog in verband breng met elkaar:
1. Een artikel van Claartje Kruijff, de nieuwe Theoloog des Vaderlands, in Trouw (31 oktober)
2. De mededeling in het vakblad Nature dat er een lege ruimte is getraceerd in de Grote Piramide van Cheops.
3. Het Gedicht van de Week, dit keer een gedicht van Hester Knibbe, Delphi (uit: Oogsteen, een keuze uit de gedichten 1982-2008, Amsterdam 2009).

Ik begin met het laatste. Ja, het gaat over Delphi, en dus niet over het Egypte van de Grote Piramide. Maar er zit een kern in die daar wél aan raakt. Ik citeer een vers:

Restanten steen in slagorde van dood
wijzen ons bot terecht. Noch god, noch
muze zij geloofd, Apollo is verdwenen.
Men heeft een koord rond het gemis gelegd.

Lang, blond, gebronsd zo had ik hem gedacht
zeg ik. Je lacht, dwaalt af naar waar een
vage boog je in de oudheid mengt.

Apollo is verdwenen, net zoals Nefertiti wier laatste rustplaats een Britse archeoloog enkele jaren geleden meende te hebben ontdekt, in een kamer achter de tombe van Toetanchamon. Toch heeft zo’n leegte die nu is ontdekt volgens de archeologen in kwestie een functie gehad. Welke is nog onduidelijk: een gang wellicht, of een tombe, een schatkamer? Wie zal het zeggen. Vooralsnog is er een koord rond het gemis aan – in dit geval – kennis gelegd.

Maar is dat zo erg, dat die functie van de lege ruimte onbekend is, en misschien zelfs wel onbekend blijft? De stelligheid van de archeoloog van twee jaar geleden die de tombe van Nefertiti meende te hebben ontdekt kan opbreken. We zijn, volgens Claartje Kruijff, tegenwoordig immers ‘te stellig zijn. We vinden van alles van elkaar, luisteren vaak slecht naar elkaar en zetten onszelf en elkaar makkelijk vast in vastgeroeste veilige beelden van onszelf en elkaar.’ Ze verlangt naar heilige ruimte, ‘levensruimte waar iedereen welkom is, waar tijd en plaats is voor contemplatie en medemenselijkheid’, tussenruimte, ‘machtsvrije ruimte waarin we naast elkaar staan en ruimte maken voor de dieptedimensie in ons bestaan’, een ‘intermenselijke én goddelijke ruimte waarin we ons laten bevragen en nadenken over onze relatie tot onszelf, tot elkaar, tot de wereld en het grotere leven.’

‘Restanten steen in slagorde van dood / wijzen ons bot terecht.’ Zou het niet beter zijn als we die lege ruimte in de Grote Piramide leeg laten, dat wil zeggen: oningevuld, een heilige ruimte, levensruimte tegen de doodverering, een tussenruimte, een intermenselijke én goddelijke ruimte waarin het idee dat Apollo ‘lang, blond, gebronsd’ of wat ook was vervliegt in een lach?