Het Rijksmuseum eert van 6 oktober 2017 – 7 januari 2018 de eeuw van de Bourgondiërs met een tentoonstelling over Johan Maelwael, schilder aan het Bourgondische hof rond 1400. Naar aanleiding van deze tentoonstelling,. en een lezingenreeks hierover door Paul Bröcker (http://www.kunstgeschiedenis-helikon.nl), neem ik hier enkele gedeeltes over uit mijn boekje Ogen van mijn moeder. Hierin is sprake van een eerder tentoonstelling over kunst aan het Bourgondische hof in hetzelfde Rijksmuseum.

Er stond één boek in de kast van mijn ouders dat ik lang niet heb kunnen plaatsen. Het is de catalogus bij een tentoonstelling in het Amsterdamse Rijksmuseum: Bourgondische pracht (28 juli -1 oktober 1951). Natuurlijk, de periode was duidelijk genoeg: die van hun ondertrouw (13 augustus) en trouwen (31 augustus). Maar wat hadden ze met de Vlaamse primitieven ten tijde van Philips de Stoute tot Philips de Schone? En hoe kwamen ze erop zo’n dure catalogus te kopen, terwijl ze het toen niet breed hadden? Niet alleen maar een herinnering aan een samen in een mooie tijd van hun leven bezochte tentoonstelling, dunkt mij, want de kunst moet ze ook iets wezenlijks hebben gezegd.

Het kwartje viel pas toen ik onlangs iemand in een televisie-interview hoorde spreken over een zendertje dat zij had om te zien of het wel goed met haar moeder ging. Een vrouw die, net als moeder, de ellende van de Tweede Wereldoorlog als een schaduw met zich meedroeg. Het omgekeerde was bij mij het geval; toen moeder op haar sterfbed lag, en ik in de eetkamer een lezing zat voor te bereiden, riep zij om de paar minuten over de gang, met een wonderbaarlijk krachtige stem, of het wel goed met míj ging.

Ze was bewogen, op dat moment met mij. Ten diepste, zoals op de schilderijen van de Vlaamse primitieven. En er zijn meer overeenkomsten.Je kunt naar de kunst van de Bourgondiërs kijken met de ogen van moeder en zoeken naar de overeenkomsten tussen haar manier van kijken en die van deze kunstenaars. Dan weer verstild, dan weer extatisch en soms ook wreed als het werk van Dieric Bouts (cat. nr. 36, zie afb. hierboven: Marteling van de H. Erasmus).

Het is zoals ds. Barthold van Ginkel zichzelf omschreef ‘als een mandoline met drie snaren: een bevindelijke, een midden-orthodoxe en een vrijzinnige.’ Van Ginkel was de predikant die voorging in jeugddiensten in de toen nog relatief nieuwe, inmiddels voormalige, Prinsessekerk in Amterdam.Bovendien waren in de ogen van Van Ginkel ‘de Veluwnaar met zijn psalmen, de neger met zijn spiritual, de Quaker met zijn stilte en de vrijzinnige met zijn innerlijk Licht’ allemaal op weg naar het Koninkrijk Gods. En daartussenin liep moeder, thuis op diezelfde Veluwe, bewonderaarster van Martin Luther King pur sang, lezeres van de boeken van quaker Jan de Hartog – de zoon van prof. A.H. de Hartog, ook zo’n kanselredenaar die ze graag mocht horen – en met het innerlijk licht van de vrijzinnige. En van de schilders van de Bourgondische pracht.