Het gebeurde ’s middags, tijdens het deel ‘Peace’ van de lustrumconferentie ‘War and Peace’ van het Nexus Instituut, 20 september 2014 in Amsterdam. De Israëlische filosoof Avishai Margalit nam het woord. ‘Hij staat bekend om zijn evenwichtige analyses’, stond in het programmaboekje. En als medeoprichter van Peace Now.

Dat nam allemaal niet weg, dat de rest van het forum, toch ook geen kleine jongens en één vrouw, naar de tafel staarde en hem geen blik waardig keurde. Hij moet het gemerkt hebben, want hij zat aan het ronde uiteinde van de tafel. Ook in de zaal ontstond onrust. De mijnheer naast me begon zelfs hard te lachen, terwijl Margalit toch echt geen joodse mop vertelde. Hij had het over een invulling van het begrip ‘war’ met bijvoorbeeld ‘civil war,’ over vrede en recht, volgens hem geen ’tweeling’ zoals – waar ik meteen aan moest denken – חסד ואמת (chesed we ‘emet, genade en waarheid). Michael Ignatieff viel hem fel aan, Hassan Mneimneh zag er een verschil in framing in. Ik kan er nog wel wat dagen op kauwen.

Zo ging het nog een poosje door, maar uiteindelijk vermanden de mannen zich, en vielen de lachers stil. En ik dacht met weemoed terug aan een bijeenkomst bij de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden, waar Margalit door Arnon Grunberg werd geïnterviewd en na afloop alle tijd nam om handtekeningen te zetten. Veel handtekeningen.

Lila Azam Zanganeh viel tenslotte Rob Riemen, gespreksleider, voorzitter en oprichter-directeur van het Nexus Instituut bij die zei dat boeken het verschil kunnen maken. Ze dacht aan de Mémoires de Hadrien van Marguerite Yourcenar. Ze dacht aan Emmanuel Levinas, met zijn oproep om je door de ogen van de ander wat te laten ge-zeggen. ‘Dat gaat aan praten vooraf.’ Of, misschien zelfs aan luisteren.

Azam Zanganeh werd verweten niet met beide benen op de grond te staan. Ze ontkende dit, terecht, ten stelligste. En ik moest denken aan de steeds terugkerende discussie over het rijtje boeken op het bureau van de griffier in de Tweede Kamer (zie afb.): de koran, de bijbel, Spinoza. Boeken die ertoe doen. Maar laten we eerst de ander in de ogen kijken als hij spreekt, en luisteren naar wat hij te zeggen heeft.