René Süss (1939) beoefent als jood de christelijke theologie. Sinds zijn afscheid van de kerk in 1999 en zijn regelmatige bezoeken aan de synagoge in Amsterdam-West doet hij, in zijn woorden, aan ‘lijmpogingen’, d.w.z. plaksels ofwel collages, geïnspireerd door teksten en een tentoonstelling met werk van Kurt Schwitters.

Het is overwegend vrij werk, zoals dat in 2007 te zien was in de Amsterdamse Amstelkerk: kleurige, maar ook tere collages die aan Redon doen denken: Op naar het licht en Après le déluge. In 2007 gaf Süss in eigen beheer een boekje uit met eigen vertalingen, toelichtingen en collages van en bij gedichten van Paul Celan: Nachtgewaden.

‘Zijn gedichten moet je niet door metaforen weg verklaren. Zijn leven is vergald door plagiaatbeschuldigingen van Claire Goll die hem kapot heeft gemaakt, terwijl iemand als de dichteres Rose Ausländer heeft aangetoond dat het beeld van de Schwarze Milch in het joodse denken juist iets gemeenschappelijks is. Zijn correspondentie met Ingeborg Bachmann is eindelijk vrijgegeven. Die werpt meer licht op zijn metaforen. Het is zoals Celan zelf zei: “Lezen, lezen en het begrip komt vanzelf”.’

Wat de ‘lijmpogingen’ van Süss zelf betreft zou je hierop doordenkend, kunnen zeggen: kijken, kijken en het begrip komt vanzelf. Ter gelegenheid van zijn 75e verjaardag, publiceerde hij vijfentwintig droosjes (korte toelichtingen bij de Toralezingen van de week) onder de titel Sjabat Sjalom die deels werden gehouden in de Sjoel-West te Amsterdam. Inclusief enkele collages uit de serie L’univers des boîtes. Misschien vormen deze droosjes, zoals één van de sprekers tijdens het feestje ter gelegenheid van deze verjaardag zei, de synthese van Süss werk met christelijke theologie enerzijds en joodse theologie anderzijds.

Gebaseerd op een artikel o.d.t. ‘De sleutel en de spelregels van Paul Celan’ in Mens en melodie, jrg. 64 nr. 2 (2009), p. 23-25.