Atypische Shakespeare?

Op dezelfde avond dat het Engelse Lagerhuis met 432 stemmen ‘nee’ zei tegen het Brexit-akkoord van premier Theresa May, zat ik in het Amsterdamse Pathé Tuschinski naar een voorstelling op groot filmscherm te kijken van Richard II van William Shakespeare door het National Theatre vanuit het Londense Almeida Theatre, waar Pierre Audi eens de leiding had. Geen champagne vooraf, geen A4-tje met een samenvatting van het verhaal zoals voorheen wel gebruikelijk, maar een angstaanjagend lege Grote Zaal. Of dat  met de Brexit te maken had, of eerder met bezuinigingen die ook de bioscoop treffen, laat ik hier open. Het gaat me om wat anders.

Om te beginnen hoef je niet al te diep te graven om een verband te ontdekken tussen de Brexit en het vroege koningsdrama van Shakespeare. Althans dat verbeeld ik me dan. Het Engeland van Edward III was in diens sterfjaar, 1377, gefrustreerd in zijn overwinningsoorlogen. Edward III werd opgevolgd door Richard II, een vastberaden kind nog dat uitgroeide tot vasthoudende een koning die dacht uit Naam van God te regeren. Dat eerste – vastberadenheid – heeft hij gemeen met May.
Het toneel in Almeida was een stalen doos waar niemand in of uit kon, hoe hard er ook op de wanden werd gebonsd, en waar bloed van de wanden droop, aarde en water over de grond en het hoofd van Richard II, een in zijn spel én dictie van het prachtige Engels met kop en schouders boven iedereen uitstekende Simon Russell Beale.

De personages, in de bewerking van Joe Hill-Gibbins teruggebracht tot acht, klitten dan weer in een hoek als een kluitje tezamen of stonden dan weer moederziel alleen op het toneel. Dat zegt ook heel veel! Je zou zowel  in het stuk zelf – en daarin ben ik niet origineel – als in de toneelbewerking een verbeelding kunnen zien van de Herfsttij der middeleeuwen van Johan Huizinga, maar dan niet in felle herfstkleuren, maar in het zwart van de ondergang die al is ingezet.

De tonen van de hoop die spaarzaam doordrongen, net als het spaarzame licht van de bovenkant van de doos, kwamen van de zwarte en vrouwelijke acteurs, die familiebanden benoemden, zoals ‘My father’ – waarbij de zoon dan een blanke was en de vader een zwarte. Hierin werden op een hoopvolle manier hokjes doorbroken die in Shakespeares tijds zeker, en in de onze helaas nog steeds, overeind stonden en staan.
Het valt de Britten ‘te zwaar’ schrijft Stevo Akkerman in een column vandaag in Trouw, ‘ons gezelschap [dat van de Europeanen, EvS] is een affront voor hun Engels-zijn’. En dat, memoreert hij, ‘terwijl het gewicht van afzonderlijke landen almaar kleine wordt. Dat begon met de dekolonisatie’.

Of het nu waar is of niet, ik meende dat van al die elementen in de regie van Richard II in het Almeida Theatre iets doorklonk. Daarom is het misschien een beetje jammer dat ik een dag voor de voorstelling in Pathé Tuschinski in een recensie van het boek European Literary History van Maarten de Poucq en Sophie Levie door Neerlandicus Marc van Oostendorp lees, dat beide auteurs ‘expres niet [hebben] gekozen voor Shakespeare, omdat deze achteraf wel ons beeld van de hele vroegmoderne theatercultuur is gaan domineren, maar in de tijd zelf vrij atypisch was’.

Waaruit dit atypische zou blijken, vermeldt Van Oostendorp helaas niet. Laat de Engelsen dat maar niet horen: atypisch, typisch Engels? Nog meer koren op hun molen wanneer ze over hun eigen, zo als apart beschouwde identiteit nadenken? Daar zit niemand op dit moment op te wachten.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.