Het is Boekenweek. Laat ik daarom de aandacht richten op één van de meest ge(s)laagde verhalen in de bundel Print is dead (uitg. Meulenhoff/Manteau): dat van de hand van Sarah De Mul. Zij is postdoctoraal onderzoekster aan de Katholieke Universiteit Leuven, universitair docent aan de Open Universiteit Nederland en schrijfster.

De hoofdpersonen in het verhaal Onze-Lieve Vrouwen zijn Rosalie Van Beveren en haar dochter Maaike. Moeder blijkt ‘erg ver heen’ en is opgenomen in rusthuis De Notelaar. Ze is het niet moe om tot vervelends toe de tweede strofe van haar lievelingslied Liefde gaf U duizend namen te zingen:

            Waar men gaat langs Vlaamse wegen,
            Oude hoeve, huis of tronk,
            Komt men U, Maria tegen,
            Staat Uw beeltenis te pronk.
            Lacht ons toe uit lindegroen
            Bloemenkrans of blij festoen
            Moge ’t nimmer hier verand’ren
            O gij Lieve Vrouw van Vlaand’ren.

Ze zingt het ook als haar dochter, sinds jaren, haar weer eens bezoekt. Ze zingt het als weerman Mike Verstraete op de televisie is, ze zingt het ‘toujours.’
Dochter Maaike complimenteert haar moeder met haar goede geheugen, waarop deze antwoordt: ‘Het is zo en niet anders.’ Als een variant op het dochter bekender voorkomende Let it be, let it be. When I find myself in times of trouble, Mother Maria comes to me van The Beatles.

De titel van het verhaal verwijst uiteraard primair naar Onze Lieve Vrouwe, Maria. Net zo goed als verschillende namen in het verhaal: Rosalie (naar ‘roos’) verwijst naar Maria in de rozenhaag, naar de rozenkrans, De Notelaar staat evenzeer symbool voor het rooms katholieke gebed.

Om nog maar te zwijgen van de tweede strofe van het lievelingslied van Rosalie, de aanroep tot Maria in het Let it be, let it be van The Beatles en de Mariamaand 1940 waarin ze haar eerste examen haalde. Dat kan geen toeval zijn.
Het motto van het verhaal ligt besloten in de eerste zin: ‘Nu ik gefaald heb om in grenzeloze vrijheid mijzelf terug te vinden, wat kan mij nog vrijwaren van de dwaling?’

Het antwoord in seculiere zin (de eerste laag) ligt in het levensmotto van Rosalie: ‘Het is zo en niet anders.’ Een deterministische visie die onder invloed van de boeken van een neuro wetenschapper als Dick Swaab (Wij zijn ons brein) gemeengoed is geworden.
Het religieuze antwoord (de tweede laag) ligt in de rol van Maria, wier beeltenis in het Vlaamse land kan worden aangeroepen door iedereen die ‘in times of trouble’ verkeert.
Het is eigenlijk de dochter die dat zou willen doen, maar niet (meer) kan. Zij komt om in de keuzemogelijkheden en kan niet kiezen. Ze wou dat ze kon zijn als haar moeder en zou de vrijheid willen kunnen weigeren.

Sarah De Mul heeft zo een verhaal geschreven dat meerdere lagen kent en op die manier zowel voor niet-gelovigen als gelovigen een actuele ‘boodschap’ heeft.
De titel blijkt daarbij van doorslaggevend belang: het enkelvoud Onze Lieve Vrouw is een meervoud, vrouwen geworden, een feministisch schrijfster als De Mul indachtig.
Er blijkt ook een link met haar wetenschappelijke werk: op 25 oktober 2011 pleitte ze in De Morgen voor een persoonlijk verhalenarchief voor dementerenden als Rosalie Van Beveren.
In haar literaire werk zet De Mul vaker twee groepen tegenover elkaar: oud en jong (zoals hier), allochtonen en autochtonen (in het verhaal Door u ben ik) enz.
Soms gaan ze met elkaar in gesprek, zoals in dit verhaal het lievelingslied van de moeder (Liefde gaf U duizend namen) met het Let it be, let it be van The Beatles van de dochter. Soms blijkt geen communicatie mogelijk, zoals tussen de leden van de familie Van Beveren in real life en de weerman Mike op televisie.

De schrijfster is erin geslaagd deze aloude boodschap op een hedendaagse, actualiteitsgevoelige manier in woorden te vangen. Zij staat daarmee in een grootse traditie van Vlaamse verhalenvertellers.